اعراب اسامی سور
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اعراب اسامی سور، شیوه تلفظ اسامی سوره‌های قرآن به لحاظ
اعراب و حرکات حروف آخر را می‌گویند.
سوره‌های قرآن به صورت‌های مختلف نامگذاری شده‌اند. با توجه به شکل‌های مختلف اسامی سوره‌های قرآنی، بحثی با عنوان «اعراب اسامی سوره‌های قرآن» در بعضی از کتاب‌های
علوم قرآنی مطرح شده است.
سیوطی در
الاتقان کلامی از
ابوحیان درکتاب
شرح التسهیل نقل و قواعد اعراب اسامی سوره‌ها را به این صورت بیان می‌کند:
۱. اگر نام
سوره به صورت جمله باشد (مثل «قل اوحی» (نام
سوره جن ) و «اتی امر الله») به همان صورت
حکایت می‌شود و تغییری داده نمی‌شود.
۲. اگر نام سوره به صورت فعلی باشد که ضمیری در آن نیست، با آن، مثل کلمه
غیرمنصرف عمل می‌شود؛ مگر این که ابتدای آن،
همزه وصل باشد، که در این حالت به نحو همزه قطع قرائت شده، «تا» ی تانیث در حالت وقفی به «ها» تبدیل می‌شود. مثلا گفته می‌شود: قرات «اقتربة»، و در حالت
وقف چنین می‌خوانیم: قرات «اقتربه».
۳. اگر نام سوره به صورت
اسم و از
حروف هجا (الفبا) باشد، اگر مثل «ق» یک حرفی باشد و لفظ «سوره» پیش از آن بیاید، «
ابن عصفور » قائل به
وقف و عدم اعراب است و «شلوبین» هر دو وجه (وقف و اعراب) را جایز می‌داند؛ ولی اگر لفظ «سوره» پیش از آن نیاید (نه لفظا و نه تقدیرا)، وقف و
اعراب هردو جایز است.
اما اگر نام سوره بیش از یک حرف و هم وزن اسامی عجمی باشد مثل «طس و حم» که هم وزن
هابیل و
قابیل هستند) به صورت حکایت و غیرمنصرف خوانده می‌شود؛ خواه کلمه «سوره» پیش از آن بیاید یا نه. و اگر هم وزن اسامی عجمی نباشد و ترکیب در آن ممکن باشد (مثل «طا سین میم») و کلمه «سوره» پیش از آن بیاید، هم به نحو حکایت و هم
معرب یا
مرکب و به فتح سین (طا سین میم) مثل
حضرموت ، یا به اعراب نون در حالی که به ما بعد خود
مضاف است به صورت
منصرف یا غیرمنصرف (به لحاظ
تذکیر و
تانیث ) می‌توان قرائت کرد؛ ولی اگر ترکیب ممکن نباشد، منحصر در وقف است (خواه کلمه سوره پیش از آن بیاید یا نه)؛ مثل: «کهیعص» و «حم عسق».
۴. اگر نام سوره به صورت اسم و غیر حروف هجا (الفبا) باشد، اگر مثل الانفال و الاعراف و الانعام با «الـ» باشد، معرب خواهد بود و با اضافه کلمه سوره،
مجرور خواهد شد (
سورة الانفال ). و در صورت عدم «الـ» (مثل
هود و
نوح )، اگر کلمه سوره نیاید، غیرمنصرف خواهد بود؛ مثل: «هذه هود» و «قرات هود». و در صورت اضافه کلمه سوره، معرب و منصرف خواهد بود؛ مثل: «
سورة نوح » و «
سورة هود »؛ مگر این که
اسباب منع صرف در آن باشد؛ مانند: «قرات
سورة یونس ».
فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «اعراب اسامی سور».
