الجعفریات- الأشعثیات (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نام ديگر كتاب جعفریات، الأشعثيات است. مولف این کتاب
محمد بن محمد بن اشعث ، از راويان
شيعه در قرن چهارم هجرى است.
ابو على،
محمد بن محمد بن اشعث كوفى از راويان شيعه در قرن چهارم هجرى مىباشد. محمد در
كوفه ، شهر شيعيان و علاقهمندان به خاندان
حضرت على عليه السلام و شهر راويان بزرگ شيعه، به دنيا آمد. او از همان كودكى با عشق به على و خاندان على و
اهل بيت رسول الله صلى اللّه عليه و آله و سلم بزرگ شد و چيزى نگذشت كه خود نيز از راويان علوم محمد و
آل محمد گرديد.
محمد به
مصر سفر كرد و در محله سقيفه جواد ساكن شد. مصر در آن دوران تغيير و تحولات عظيمى را به خود مىديد. فاطميين و طرفداران فرزندان
فاطمه زهرا سلام الله عليها و اهل بيت رسول خدا صلى الله عليه و آله قدرت را در دست گرفته بودند و مردم به راحتى به خاندان رسول خدا ابراز علاقه مىكردند. محمد نيز در آنجا رحل اقامت گزيد و در درس موسى بن اسماعيل بن موسى بن جعفر عليهما السلام شركت مىكرد و از محضر آن بزرگوار بهرههاى فراوان گرفت.
در همانجا بود كه او تصميم گرفت تا كتاب« الجعفريات» را روايت كند كه بيشتر روايات آن را از طريق
موسى بن اسماعيل از اجداد طاهرينش روايت مىكند. اين كتاب بعدها به عنوان يكى از اصول روايى چهارصد گانه و معتبر شيعه به شمار آمد و روايات آن مورد توجه علما و فقهاى شيعه قرار گرفت.
علامه حلى در كتاب خلاصه و
نجاشى در كتاب رجال خود درباره او مىگويند:« محمد بن محمد بن اشعث
اهل كوفه و شخصيتى مورد
اطمينان و شيعه مىباشد. وى به مصر رفته و در آنجا زندگى مىكرد.»
صاحب
رياض العلما دربارۀ او مىگويد:« ابو على، محمد بن اشعث كندى كوفى از قدماى اصحاب و از راويان شيعه است و كتاب رواية الأبناء عن الآباء من آل الرسول صلى الله عليه و آله و سلم را روايت مىكند.» ظاهرا اين كتاب همان كتاب الجعفريات باشد.
ابن عدى درباره او مىگويد:« من در مصر از او روايت مىنوشتم. شدت تشيعش موجب گشت تا كتابى را براى ما بيرون بياورد كه شامل هزار حديث بود و ادعا مىكرد كه آنها را از موسى بن اسماعيل بن موسى بن جعفر روايت مىكند و آنها هم از پدران خود روايت كردهاند...»
وى علاوه بر موسى بن اسماعيل بن موسى بن جعفر عليهما السلام از محضر شخصيتهاى ديگرى نيز بهره برده، مانند: مؤمل بن وهاب، على بن زيد فرايضى، هارون بن سعيد ايلى، ابو يحيى محمد بن بريد مقرى، محمد بن خلف بن عمر، محمد بن عوير ايلى، اسماعيل بن اسحاق بن سهل اموى و موسى بن ابراهيم بن موسى بن جعفر عليهما السلام.
شخصيتهاى فراوانى از او بهره بردهاند از جمله: ابو محمد سهل بن احمد بن عبد الله بن سهل ديباجى، ابو الفضل شيبانى، ابو الحسن على بن جعفر بن حماد، عبد الله بن مفضل بن محمد بن هلال، ابراهيم بن محمد بن محمد بن عبد الله قرشى، ابو محمد عبد الله بن محمد بن عبد الله بن عثمان معروف به ابن السقاء، ابو الحسن محمد بن داود بن سليمان كاتب و...
وى غير از كتاب جعفريات بنابر نقل نجاشى كتاب ديگرى نيز در احكام
حج دارد كه به دست ما نرسيده است.
اين كتاب مجموعه رواياتى است كه محمد بن محمد بن اشعث از موسى بن اسماعيل بن موسى بن جعفر عليهما السلام و او هم از اجداد طاهرينش روايت مىكند.
الجعفريات شامل يك سرى روايات از طرقى غير از موسى بن اسماعيل و يك سرى روايات از طرق
اهل تسنن نيز مىباشد.
با توجه به اينكه اكثر روايات اين كتاب به
امام جعفر صادق عليه السلام بر مىگردد به آن« الجعفريات» مىگويند. اگر چه با توجه به اينكه راوى آن محمد بن محمد بن اشعث مىباشد به آن« الأشعثيات» نيز گفته شده است. البته برخى اين كتاب را به موسى بن اسماعيل و برخى به اسماعيل بن موسى كاظم عليه السلام نيز نسبت دادهاند.
علامه مجلسى: « اين كتاب ميان خاصه و عامه مشهور مىباشد و اكثر روايات كتاب
نوادر راوندى از اين كتاب گرفته شده است.
شيخ صدوق نيز برخى از روايات اين كتاب را از طريق ديگرى نقل مىكند. در برخى كتب رجالى طرق ديگرى نيز براى اين كتاب نقل شده است كه ما در آخر كتاب
بحار الانوار به آن اشاره خواهيم كرد.»
شيخ آقا بزرگ تهرانى: صاحب كتاب ارزشمند«
الذريعة إلى تصانيف الشيعة » درباره اين كتاب مىفرمايد:«
علامه مجلسى و
شيخ حر عاملى با وجود جستجوى فراوان بر نسخه اين كتاب دست نيافتند و خداوند آن را براى محدث نورى صاحب
مستدرك الوسايل ذخيره نمود و بر ايشان منت نهاده و نسخهاى از اين كتاب را در ضمن مجموعهاى در
اختيار وى قرار داد و مصادرى ديگر كه معتبر و صحيح مىباشند نيز براى ايشان نسبت به اين كتاب مهيا ساخت. از اين جهت محدث نورى در خاتمه كتاب مستدرك اين كتاب را قبل از ديگر كتابها مطرح مىكند و در متن كتاب مستدرك نيز روايات اين كتاب را قبل از ديگر روايات نقل مىنمايد. به بركت اين كتاب و كتابهاى معتبر ديگر، كتاب مستدرك به درجهاى از اهميّت نايل آمده است كه مراجعه به آن بر هر مجتهدى لازم است.»
علامه باقر شريف القرشى : علامه باقر شريف القرشى از علماى معاصر و از مؤلفين معتبر مىفرمايد:«
فقيه بزرگوار آيت الله
سيد ابو الحسن اصفهانى بر كتاب جعفريات بسيار اعتماد مىكردند.»
علامه حلى نام اين كتاب را در فهرست كتابهايى آورده است كه
اجازه روايت آن را به خاندان« بنى زهره» در اجازه بزرگ و مشهور خود داده است.
علامه مجلسى به نقل از
شيخ طوسى و نجاشى مىفرمايد:« محمد بن محمد بن اشعث، ثقه و مورد
اطمينان است.» صاحب
منتهى المقال نيز مىفرمايد:« ابو على، محمد بن محمد بن اشعث اهل كوفه و ساكن مصر، مورد اطمينان و از روات شيعه است.»
علامه در كتاب رجال خود و شيخ
آقا بزرگ تهرانى در كتاب« الذريعة» اين كتاب را داراى هزار حديث با يك سند دانستهاند و آن هم سند موسى بن اسماعيل بن موسى بن جعفر عن آبائه عليهم السلام مىباشد ولى كتاب حاضر داراى ۱۶۵۱ حديث است كه رواياتى از طرق ديگرِ شيعه و همچنين رواياتى از طرق اهل تسنن را نيز شامل مىشود.
۱- ابحاث فقهى مانند طهارت، صلات، زكات، صوم، حج،
جهاد ، نكاح، نفقات و حدود، ۲- آداب، ۳- تفسير، ۴-
سنن و ادعيه و...
عناوین کتاب به این صورت آنده است: كتاب الطهارة - الصلاة - الزكاة - الصيام - المناسك - الجهاد - النكاح - النفقات - الحدود - السير و الآداب - التفسير - الجنائز - الدعاء - الأحاديث - الطب و المأكول - الرؤيا.
نسخه موجود این کتاب به
زبان عربی در یک جلد توسط
مكتبة نينوى الحديثة در تهران به چاپ رسیده است. اين كتاب همراه با كتاب
قرب الإسناد در يك جلد به چاپ رسيده است و در آخر كتاب چنين آمده كه در چاپخانه اسلامية و به قلم
ابو القاسم خوشنويس به طبع رسيده است.
نرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی