• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

امتناع داین از قبول دین

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


مدیون در لغت به معنی کسی است که بدهی زیاد داشته باشد
[۱] لسان العرب، ابن منظور، ج۱۳، ص۱۶۷.    
و دین یعنی مال کلی ثابت بر ذمۀ شخص به سبب قرض گرفتن یا معامله کردن
[۲] الجامع للشرائع، یحیی بن سعید الحلی، ج۱، ص۲۸۳.    



همان گونه که ادای دین بر مدیونواجب است،
[۳] القواعد الفقهیه، میرزا حسن بجنوردی، ج۵، ص۲۸۲.    
[۴] تذکرة الفقهاء،العلامة الحلی، ج۱۳، ص۱۳.    
[۵] قواعد الاحکام، العلامة الحلی، ج۲، ص۱۰۱.    
قبول آن از طرف داین نیز واجب می‌باشد؛
[۶] مهذب الاحکام، ج۲۱، ص۸-۱۰.
[۷] قواعد الأحکام، العلامة الحلی،ج۲،ص۱۰۵.    
[۸] تذکرة الفقهاء،العلامة الحلی،ج۱۳،ص۴۸.    
[۹] القواعد الفقهیة،السید البجنوردی،ج۷،ص۲۹۰.    
[۱۰] القواعد الفقهیة، السید البجنوردی،ج۷،ص۲۸۷.    
لذا یکی از شروط اصلی تحقق ادای دین قبول داین است؛ دریافت دین حال یا مؤجل که موعدش رسیده و بدهکار اقدام به پرداخت آن کرده، بر طلبکار واجب است و در صورت خود داری، با در خواست بدهکار، حاکم او را وادار به قبول و متمکن از گرفتن آن می‌کند، به گونه‌ای که از نظر عرف تحت تصرف و سلطنت وی قرار گیرد. در این صورت، ذمۀ مدیون بری می‌شود و پس از آن درصورت تلف، ضمانی بر عهدۀ وی نخواهد بود. و چنانچه مدیون نتواند مال را نزد خود نگه دارد، می‌تواند آن را به حاکم بدهد و ذمه اش بری می‌گردد.

بنابراین، هرگاه داین و به عبارت دیگر صاحب هر حقی، از پذیرش و قبول حق خود امتناع ورزد حاکم او را مجبور به قبول نموده و در صورت عدم امکان اجبار، از ناحیه او قبول می‌کند.
[۱۱] مکاسب، ص۳۰۶.
[۱۲] تحریرالوسیله، ج۱، ص۳۷۵، مساله ۳.    
[۱۳] کتاب البیع، ج۵، ص۳۴۸.
نیازی به یادآوری مجدد نیست که این حکم ویژه قرض نیست و تمام اسباب دین را در بر می‌گیرد.
[۱۴] تحریرالوسیله، ج۱،ص۵۹۶    
[۱۵] قواعد الاحکام، ج۱، ص۱۵۸، س ۱.
[۱۶] ایضاح الفوائد، ج۲، ص۷.
[۱۷] مکاسب، ج۳،ص۲۱۹.    
مثلا در بیع سلم نیز هرگاه پس از رسیدن زمان مقرر، رغم ارائه صحیح کالا از جانب فروشنده، خریدار از قبول آن امتناع ورزد، حاکم او را مجبور به قبول کرده و یا در مرحله بعد از جانب و قبول می‌نماید.
[۱۸] شرایع الاسلام، ج۲، ص۷.
البته همان گونه که برخی از بزرگان یادآوری کرده‌اند، جریان قاعده مورد بحث در اینجا مبتنی بر آن است که قبول داین را شرط درستی پرداخت دین و افراغ ذمه مدیون بدانیم وگرنه موضوعی برای قاعده به وجود نخواهد آمد.
[۱۹] کتاب البیع، ج۵، ص۳۴۸.


۱. ↑ لسان العرب، ابن منظور، ج۱۳، ص۱۶۷.    
۲. ↑ الجامع للشرائع، یحیی بن سعید الحلی، ج۱، ص۲۸۳.    
۳. ↑ القواعد الفقهیه، میرزا حسن بجنوردی، ج۵، ص۲۸۲.    
۴. ↑ تذکرة الفقهاء،العلامة الحلی، ج۱۳، ص۱۳.    
۵. ↑ قواعد الاحکام، العلامة الحلی، ج۲، ص۱۰۱.    
۶. ↑ مهذب الاحکام، ج۲۱، ص۸-۱۰.
۷. ↑ قواعد الأحکام، العلامة الحلی،ج۲،ص۱۰۵.    
۸. ↑ تذکرة الفقهاء،العلامة الحلی،ج۱۳،ص۴۸.    
۹. ↑ القواعد الفقهیة،السید البجنوردی،ج۷،ص۲۹۰.    
۱۰. ↑ القواعد الفقهیة، السید البجنوردی،ج۷،ص۲۸۷.    
۱۱. ↑ مکاسب، ص۳۰۶.
۱۲. ↑ تحریرالوسیله، ج۱، ص۳۷۵، مساله ۳.    
۱۳. ↑ کتاب البیع، ج۵، ص۳۴۸.
۱۴. ↑ تحریرالوسیله، ج۱،ص۵۹۶    
۱۵. ↑ قواعد الاحکام، ج۱، ص۱۵۸، س ۱.
۱۶. ↑ ایضاح الفوائد، ج۲، ص۷.
۱۷. ↑ مکاسب، ج۳،ص۲۱۹.    
۱۸. ↑ شرایع الاسلام، ج۲، ص۷.
۱۹. ↑ کتاب البیع، ج۵، ص۳۴۸.


قواعد فقه، برگرفته از مقاله «امتناع داین از قبول دین»،ج۳،ص۲۲۳.    



جعبه ابزار