امه - به ضم الف (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
أُمَّة (به ضم الف) از
واژگان قرآن کریم به معنای
قصد است. جمع این ماده که در آیات
قرآن آمده
امم می‌باشد.
أًمَّة به معنی جماعتی است كه وجه مشترك دارند، امّ در لغت به‌معنى قصد است. گويند: «أَمَّهُ: أى قَصَدَهُ»؛
(آمِّينَ الْبَيْتَ الْحَرامَ) یعنی «قاصدان خانه خدا». بنا براين، امّت به كسانى گفته می‌شود كه قصد مشترك و نظر مشترك دارند.
راغب گويد: امّت هر جماعتى است كه يك چيز مثل
دين يا زبان و يا مكان آن‌ها را جمع كند.
در آيه
(كُلَّما دَخَلَتْ أُمَّةٌ لَعَنَتْ أُخْتَها) (هر زمان كه گروهى وارد مى‌شوند، گروه همسان خود را لعن مى‌كنند)
منظور اشتراك در
كفر و
شرك است، در آيه
(إِنَّ إِبْراهِيمَ كانَ أُمَّةً قانِتاً لِلَّهِ) ابراهيم به‌تنهایى يك أُمَّت شمرده شده، گفته‌اند: او امّتى بود كه فقط يك فرد داشت زيرا كه آن روز فقط او
موحّد بود.
راغب گويد: يعنى او در عبادت خدا در مقام يك جماعت بود گويند: فلانى به‌تنهائى يك
قبيله است.
ابن اثير در نهايه نقل می‌كند: در باره
قسّ بن ساعده آمده:
«يَبْعَثُ يَوْمَ الْقِيمَةِ أُمَّةً وَاحِدَةً.» در آيه
(وَ قالَ الَّذِی نَجا مِنْهُما وَ ادَّكَرَ بَعْدَ أُمَّةٍ) امّت را مدّت معنى كرده‌اند
يعنى آن كه از دو نفر زندانى نجات يافته بود و بعد از مدّتى
يوسف را ياد آورد، گفت: الخ.
شايد از جهت يكنواخت بودن روزها و سال‌هاى گذشته، به آن ها امّت اطلاق شده است.
راغب گويد:
(وَ ادَّكَرَ بَعْدَ أُمَّةٍ) يعنى بعد از گذشتن اهل يك زمان يا اهل يك دين، يوسف را ياد آورد، اين معنى به نظر قوى می‌آید.
أُمم جمع أمّت است، آيه
(وَ ما مِنْ دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ وَ لا طائِرٍ يَطِيرُ بِجَناحَيْهِ إِلَّا أُمَمٌ أَمْثالُكُمْ) (هيچ جنبنده‌اى در زمين، و هيچ پرنده‌اى كه با دو بال خود پرواز مى‌كند، نيست مگر اين‌كه امّت‌هايى همانند شما هستند)
صريح است در اين كه جنبندگان و طيور داراى تشكيلات و نظامات‌اند و در زندگى اهداف مشترك و مقررات مخصوصى دارند.
امروز، اين مسئله كاملاً روشن شده است، نظام زندگى كه ميان مورچه‌ها، موريانه‌ها، ماهيان و غير آن‌ها برقرار است واقعاً مايه اعجاب می‌باشد و آيه فوق، بسيار قابل دقّت است.
•
قرشی بنایی، علی اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «امه»، ج۱، ص۱۱۸-۱۱۹.
