انجمن روانشناسی اسلامی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
انجمن روانشناسی اسلامی، مجموعه‌ای از متخصصان حوزوی رشته
روانشناسی است که با هدف تعمیق و توسعه مباحث روانشناسی و
مشاوره و تقویت و گسترش نظریه‌پردازی در زمینه
روانشناسی اسلامی و با صیانت از سنت حوزوی و روش‌های اجتهادی دراین زمینه در سال ۱۳۸۳ تاسیس گردید. انجمن روانشناسی اسلامی، رسالت اصلی و بلند مدت خود را، تعمیق و توسعه روانشناسی اسلامی در سراسر جهان دانسته و می‌کوشد تا علاوه بر شواهد تجربی، بر مسائل عقلی و نقلی توجه نموده و اصول روانشناسی را با آموزه‌های اسلامی تلفیق نماید. این انجمن با حمایت از تحقیقات و پژوهش‌های مرتبط با روانشناسی اسلامی، برگزاری کنفرانس‌ها، سمینارها، کارگاه‌های علمی و فعالیت‌های آموزشی و انتشار و چاپ مجلات علمی مرتبط با روانشناسی اسلامی نقش مهمی در رشد و ارتقای روانشناسی اسلامی در جامعه بر عهده داشته است. انجمن روانشناسی اسلامی همچنین با مراکز دولتی و خصوصی در زمینه‌های مختلف تعامل و همکاری داشته و با برگزاری نشست‌ها و
کرسی‌های آزاداندیشی در زمینه روانشناسی اسلامی به توسعه و پیشبرد مفاهیم روانشناسی در چارچوب اسلامی، کمک شایانی نموده است.
کاستی‌های
روانشناسی غربی و ظرفیت‌های موجود در منابع اسلامی در موضوع‌های روان‌شناختی، عده‌ای از متخصصان حوزوی رشته روانشناسی را بر آن داشت تا در قالب انجمن روانشناسی اسلامی، گرد هم آیند و زمینه‌ساز تعمیق و توسعه مباحث روانشناسی و مشاوره در کشور باشند.
انجمن روانشناسی اسلامی در سال ۱۳۸۳ توسط عده از طلاب فارغ التحصیل رشته
روانشناسی در شهر
قم تشکیل شد. موسسین انجمن اساتید محترم آقایان: ۱.
سیدمحمد غروی ۲.
ابوالقاسم بشیری ۳.
داود حسینی ۴.
اکبر عباسی ۵.
سیدمهدی موسوی اصل ۶.
رحیم میردریکوندی ۷.
ولی‌الله‌هاشم‌پور، هستند.
اهداف اصلی انجمن روانشناسی اسلامی در ترویج و توسعه این شاخه علمی عبارتنداز:
۱. تعمیق و توسعه مباحث تخصصی روانشناسی و مشاوره با تاکیدبرآموزه‌های اسلامی.
۲. تقویت و گسترش نظریه‌پردازی، پرسش‌گری، آزاداندیشی، نقد و مناظره مبتنی بر آموزه‌های اسلامی.
۳. ارتقاء شان و منزلت علمی و معنوی پژوهشگران و استادان.
۴. بهره‌برداری بهینه از ظرفیت‌های تخصصی موجود.
۵. تقویت ارتباط میان عالمان برجسته و فضلای حوزه.
۶. صیانت از سنت حوزوی در عرصه روانشناسی، مشاوره وروش‌های اجتهادی دراین زمینه.
۷. شناسایی استعدادها و ذخایز حوزه.
در این بخش به معرفی شرایط و دلایل شکل‌گیری این انجمن، مراحل مختلف تشکیل و رشد انجمن روانشناسی اسلامی و رویدادهای کلیدی، نظیر کنفرانس‌های مهم، تاسیس نشریات و فعالیت‌های علمی خواهیم پرداخت.
شرایط و دلایل فرهنگی و اجتماعی که منجر به شکل‌گیری این انجمن شده است عبارتنداز:
بعد از پیروزی
انقلاب اسلامی در دهه شصت و هفتاد شمسی، برخی از عالمان و اندیشمندان حوزوی، تصمیم بر اسلامی سازی
علوم انسانی گرفتند. بارزترین و شاخص‌ترین چهره اثرگذار در اسلامی سازی علوم انسانی، حضرت آیت‌الله علامه
مصباح یزدی (رحمة‌الله‌علیه) بودند که با تاسیس
موسسه امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه) در این مسیر مهم گام‌های مهم و اثرگذاری برداشتند. هم زمان با پیشرفت علوم انسانی در
حوزه علمیه قم به سمت اسلامی شدن، فارغ التحصیلان هر رشته به جهت برگزاری نشست‌های تخصصی و هم افزایی افراد و مراکز مختلف، تصمیم به راه‌اندازی و تشکیل انجمن‌های علمی گرفتند. از این رو انجمن‌های علمی حیثیتی جمعی دارند که‌اندیشمندان و دانش‌پژوهان هر رشته را گرد خود جمع کرده و به ترویج و توسعه علوم انسانی اسلامی کمک می‌کند.
مراحل مختلف تشکیل و رشد انجمن روانشناسی اسلامی:
ابتدا در سال ۱۳۸۳ فارغ التحصیلان حوزوی در هر رشته علوم انسانی با کسب مجوز از شورای اعطای حوزه علمیه قم، اقدام به تاسیس انجمن‌های علمی کردند. با تدوین قوانین لازم و تهیه اساسنامه، انجمن علمی برخی رشته‌ها تاسیس شد. یکی از این انجمن‌های علمی، انجمن روانشناسی اسلامی بود که با پیگیری و تلاش‌های زیادی به ثبت رسید.
اعضای هیات موسس انجمن علمی روانشناسی اسلامی عبارتند از:
۱) آیت‌الله سید محمد غروی ۲) ابوالقاسم بشیری۳) داود حسینی ۴) اکبر عباسی۵) سید مهدی موسوی اصل ۶) رحیم میردریکوندی ۷) ولی‌الله‌هاشم‌پور.
اعضای هیات مدیره در دوره‌ای دوسالانه، مسئولیت پیگیری امورات انجمن را به عهده دارند. در حال حاضر دهمین دوره هیات مدیره، منتخب مجمع عمومی سال ۱۴۰۱، متصدی فعالیت‌های انجمن است.
رویدادهای کلیدی، نظیر کنفرانس‌های مهم، تاسیس نشریات و فعالیت‌های علمی برجسته انجمن روانشناسی اسلامی عبارتست از:
• برگزاری همایش بزرگ روانشناسی اسلامی با بیش از ۸ هزار شرکت کننده به صورت حضوری و آنلاین؛
• برگزاری نشست‌های علمی روانشناسی اسلامی؛
• برگزاری دوره آشنایی با روانشناسی اسلامی؛
• برگزاری کارگاه‌های تخصصی روانشناسی؛
• همکاری و شرکت در کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی؛
• برگزاری همایش‌های ملی؛
• اجرای پروژه‌های استانی و ملی.
در این بخش به معرفی افرادی که در مدیریت انجمن روانشناسی اسلامی نقش دارند و همچنین کمیته‌ها یا بخش‌هایی که بر روی موضوعات خاص تمرکز دارند، می‌پردازیم.
• اعضای هیات مدیره دوره دهم: رحیم میردریکوندی - مهدی‌هادی – جعفر جدیری - محمدمهدی عباسی آغوی-جعفر هوشیاری – سید حسین حیدری خورمیزی- مجید همتی.
• رییس دوره دهم انجمن: مهدی‌هادی – نایب رئیس: جعفر جدیری.
• بازرسان: جواد مصلحی- عبدالوحید داودی.
• دبیر: زهیر احمدی.
در حال حاضر انجمن روانشناسی اسلامی، دفتر یا شعبه دیگری در دیگر کشورها یا شهرهای دیگر ندارد، هرچند که برخی شهرستان‌ها و مراکز در شهرهای مختلف پیگیر تاسیس شعبه دوم برای انجمن هستند.
انجمن روانشناسی اسلامی دارای ۵ کمیته تخصصی است:
۱. کمیته آموزش (برگزار کننده برنامه‌های مربوط به روانشناسی اسلامی)؛
۲. کمیته پژوهش؛
۳. کمیته گسترش (برگزار کننده برنامه‌های مربوط به روانشناسی و دوره‌های توانمندسازی مشاورین)؛
۴. کمیته روابط عمومی؛
۵. کمیته طرح و برنامه.
رسالت اصلی و بلند مدت انجمن روانشناسی اسلامی، تعمیق و توسعه روانشناسی اسلامی در سراسر جهان است. همچنین انجمن روانشناسی اسلامی می‌کوشد تا علاوه بر شواهد تجربی، بر مسائل عقلی و نقلی توجه نموده و اصول روانشناسی را با آموزه‌های اسلامی تلفیق نماید.
رسالت اصلی و بلند مدت انجمن روانشناسی اسلامی، تعمیق و توسعه روانشناسی اسلامی در سراسر جهان است. انجمن روانشناسی اسلامی معتقد است که
قم پایتخت روانشناسی اسلامی است. زیرا قبل از اینکه بسیاری از کشورهایی که در حال حاضر به تحقیق و پژوهش در زمینه روانشناسی اسلامی مشغول هستند، به فکر این مهم باشند،اندیشمندان حوزوی در کشور ایران و شهر مقدس قم، به این امر مهم توجه داشته و پژوهش‌های خود را با روشی علمی و برداشتی اصیل از
قرآن و
روایات اهل بیت (علیهم‌السّلام) به سمت اسلامی سازی روانشناسی هدایت کردند.
از این رو انجمن رسالت اصلی و ذاتی و هدف بلندمدت خود را گسترش روانشناسی مبتنی بر‌اندیشه‌های اصیل قرآنی و روایی در سرتاسر جهان پهناور می‌داند. برای رسیدن به این هدف ارزشمند، برنامه‌های کوتاه مدتی مانند: نشست‌های علمی، همایش، نشریه علمی پژوهشی، اجرای طرح‌های کلان پژوهشی و تدوین کتاب و... در نظر دارد.
امروزه با گسترش روانشناسی مبتنی بر اسلام در جای جای ایران اسلامی و بالاخص
حوزه علمیه قم، رویکردها و نظرات مختلفی در بین‌اندیشمندان حوزوی مطرح است که هر یک با نگاه خود می‌تواند مهم و دقیق باشد.
انجمن روانشناسی اسلامی در مواجهه با یافته‌های پژوهشگران در این زمینه به سه شیوه رفتار می‌کنند: برخی یافته‌ها مورد تایید اندیشمندان انجمن قرار گرفته، برخی از یافته‌ها ترمیم و برخی نقد و مقداری هم رد می‌شود. این تفاوت دیدگاه و رفتار در رویارویی با یافته‌ها، بر اساس هدف روانشناسی اسلامی است که تعیین می‌کند چه واکنشی داشته باشیم.
همچنین روانشناسی اسلامی با روانشناسی معاصر در بسیاری موارد همراه است و هر دو از روش تجربی استفاده می‌کنند. تفاوت روانشناسی اسلامی در این است که روش او منحصر در تجربه نیست و علاوه بر شواهد تجربی، بر مسائل عقلی و نقلی هم توجه دارد.
انجمن روانشناسی اسلامی با حمایت از تحقیقات و پژوهش‌های مرتبط با روانشناسی اسلامی، برگزاری کنفرانس‌ها، سمینارها، کارگاه‌های علمی و فعالیت‌های آموزشی و انتشار و چاپ مجلات علمی مرتبط با روانشناسی اسلامی نقش مهمی در رشد و ارتقای روانشناسی اسلامی در جامعه بر عهده داشته است.
از آنجا که انجمن روانشناسی اسلامی بودجه مصوب مالی ندارد، در راستای حمایت از طرح‌های پژوهشی، تلاش خود را برای بستر سازی موضوعات پژوهشی می‌کند تا بتواند بر اساس نیاز کشور و جامعه علمی، پژوهش‌های این رشته را جهت دهی به منظور حمایت از پژوهش‌های مرتبط با روانشناسی اسلامی، سالانه فراخوان شرکت و همکاری در اجرا و تدوین طرح‌های پژوهشی را از طریق سایت و کانال خود اطلاع‌رسانی می‌کند و دانشجویان و دانشمندان علاقمند می‌توانند در این طرح‌ها شرکت کنند.
سالانه نشست‌ها و کارگاه‌های آموزشی زیادی توسط انجمن برگزار می‌شود. برنامه‌های همسو با روانشناسی اسلامی که از طریق سایت و کانال انجمن اطلاع‌رسانی می‌شود.
انجمن روانشناسی اسلامی در سال ۱۴۰۳ نشریه علمی خود با نام: «سلامت و روانشناسی اسلامی کاربردی» را منتشر نمود.
انجمن روانشناسی اسلامی با سایر سازمان‌ها و انجمن‌های علمی و نهادهای مذهبی کشور تعامل و همکاری داشته است.
انجمن علمی روانشناسی اسلامی با مراکز دولتی و خصوصی در زمینه‌های مختلف تعامل و همکاری دارد. هر ارگان به جهت بهرمندی از اساتید متعهد و متخصص در زمینه روانشناسی با فرهنگ ایرانی اسلامی می‌تواند با انجمن وارد مذاکره شده و همکاری کند. از جمله سازمان‌ها و نهادهایی که با انجمن روانشناسی اسلامی وارد مذاکره شده و تفاهم نامه همکاری منعقد کردند، عبارتند از:
سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور،
نهاد ریاست جمهوری، پژوهشکده
سازمان بنیاد شهید و امور ایثارگران.
بی شک امروزه
روانشناسی در سراسر دنیا، به عنوان یک علم کاربردی و مورد نیاز بشر معرفی می‌شود. مردم در گوشه گوشه جهان هستی، نیازمند راهنمایی و مشاوره با افرادی متخصص و متعهد هستند تا بتوانند بر مشکلات خود فائق آیند. از طرفی بیش از یک و نیم میلیارد
مسلمان در جهان، نیازمند روانشناسی همسو با مسائل دینی و فرهنگی و هنچنین مبانی فکری خود هستند تا بتوانند از خدمات مشاوره همرنگ با فرهنگ دینی خود استفاده کنند، والا شاهد جوامع مسلمان با رنگ غرب هستیم که دست از ارزش‌های خود برداشته و خود را استحاله کرده‌اند. کما اینکه امروزه تسلط روانشناسی مبتنی بر
فرهنگ غرب در تمام عرصه‌های علمی، پژوهشی و کاربردی در سراسر جهان بر کسی پوشیده نیست. ارائه تکنیک‌ها و پروتکل‌هایی که در
فرهنگ اسلامی گناه و یا ضد ارزش است. ایران اسلامی نیز این را مهم دانسته و در این مسیر گام برداشته است. زیرا آنچه در دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی از روانشناسی یاد می‌شود، متاثر از
فرهنگ غربی و غیر اسلامی است که در برخی امور، تضاد جدی با مفاهیم دینی و ارزشی جامعه ما دارد.
از این رو لازم است نهادی مانند انجمن، به گسترش روانشناسی مبتنی بر‌اندیشه‌های اسلامی ورود کرده و به نیازهای آحاد مردم پاسخگو باشد. انجمن روانشناسی اسلامی با بهرمندی از اساتید متخصص در علوم دینی و روانشناسی، می‌توانند به این نیاز مهم پاسخ داده و زمینه رشد جوامع اسلامی را فراهم سازند.
چگونگی کمک انجمن روانشناسی اسلامی به توسعه و پیشبرد مفاهیم روانشناسی در چارچوب اسلامی، بررسی جایگاه علمی انجمن در میان سایر نهادهای علمی و دانشگاه‌ها و بیان مثال‌هایی از پروژه‌ها یا پژوهش‌های موفق تحت حمایت یا نظارت انجمن از نکاتی است که در این بخش بیان خواهد شد.
یکی از برنامه‌های جدی و مدون انجمن روانشناسی اسلامی، برگزاری نشست‌ها و
کرسی‌های آزاداندیشی در زمینه روانشناسی اسلامی است. اندیشمندان و نظریه پردازان مختلف در سراسر کشور، داشته‌ها و یافته‌های خود که حاصل پژوهش‌های علمی و روشمند در عرصه اسلامی سازی روانشناسی است، در نشست‌های علمی با انجمن به اشتراک گذاشته و مورد نقد و بررسی قرار می‌دهند. از آنجا که انجمن روانشناسی اسلامی، برخوردار از اساتید متخصص در علوم دینی و علم روانشناسی است، در این زمینه کمک قابل توجهی به رشد و توسعه علم روانشناسی کرده است. کارگاه‌ها و نشست‌های بسیاری به صورت ضبط شده در سایت و محل انجمن موجود است و علاقمندان می‌توانند آنها را تهیه نمایند.
اعضای انجمن روانشناسی اسلامی، فارغ التحصیلان مقطع کارشناسی ارشد و دکتری رشته روانشناسی در دانشگاه‌های داخلی و خارجی بوده و در دروس حوزوی، دارای سطح ۲، ۳ و ۴ هستند که معادل مقطع کارشناسی و ارشد و دکتری است. برخی از آنها جزو هیات علمی دانشگاه‌های مختلف در سراسر کشور هستند.
از طرف دیگر بسیاری از مراکز آموزشی و پژوهشی با دعوت از اعضای انجمن در دانشگاه‌ها برای ارائه دروس تخصصی، کارگاه‌های آموزشی، داوری و راهنمایی پایان‌نامه‌ها، نشست‌های علمی و کرسی‌های آزاداندیشی و برنامه‌های تخصصی دیگر، همکاری خود را افزایش داده‌اند.
تدوین کتاب‌های علمی و آموزشی و طراحی و تدوین سرفصل‌های آموزشی ویژه مراکز آموزشی عالی توسط اعضای انجمن در سطوح مختلف کارشناسی، ارشد و دکتری باعث شده انجمن از جایگاه علمی ویژه‌ای برخوردار باشد. تا جایی که انجمن روانشناسی اسلامی، به عنوان یکی از انجمن‌های مورد اعتماد
سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور، در ادوار مختلف همکاری‌های جدی در زمینه‌های مختلف داشته است و اعضای آن در برنامه‌های مختلف با آن نهاد محترم همکاری دارند و از اعضای اصلی کمیسیون روانشناسی اسلامی سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور می‌باشند.
۱. سه دوره همکاری با کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی در دوره پنجم، ششم و هفتم در ارائه و ارزیابی مقالات؛
۲. برگزاری بیش از ۵۰ نشست علمی و ترویجی؛
۳. برگزاری کارگاه‌های مختلف در زمینه روانشناسی اسلامی؛
۴. تالیف کتاب (اولویت‌های پژوهشی مناسبات دین و روانشناسی) توسط آقایان علیرضا فاضلی، حمید مهدی زاده، محمدتقی تبیک.
در این قسمت به بررسی مسائل و چالش‌های انجمن در پیشرفت اهداف خود و همچنین فرصت‌های پیش روی انجمن برای گسترش دامنه فعالیت‌ها و تاثیرگذاری پرداخته می‌شود.
هرچند که مسیر موفقیت، توامان با سختی و چالش‌های زیاد است و باید آنها را یکی پس از دیگری پشت سر گذاشت، اما برخی چالش‌ها، نیاز به حمایت‌های جدی مراکز ذی ربط و مسئول دارد. یکی از مهم‌ترین چالش‌های انجمن، نداشتن بودجه مصوب و مشخص است که این موضوع باعث شده نتواند برای پیش برد اهداف و چشم‌انداز خود اقدام جدی نماید.
از سوی دیگر یکی از چالش‌های مهم، بی مهری برخی مراکز آموزشی نسبت به روانشناسی اسلامی. هر چند که در چند دهه گذشته پژوهش‌های مهم و بنیادی خوبی در اثبات و ارائه روانشناسی اسلامی صورت گرفته و کرسی‌ها و دوره‌های خوبی در زمینه ترویج روانشناسی اسلامی برگزار می‌شود، اما هنوز در کشور خودمان، برخی مراکز و افراد به مخالفت و یا مقابله با آن پرداخته و رد می‌کنند. در حالی که
روانشناسی یهودی و
مسیحی امروزه جای خود را در کشورهای مختلف باز کرده و پذیرفته شده است، اما هنوز روانشناسی اسلامی مورد اقبال این گروه قرار نگرفته است.
برگزاری همایش بیستمین سالگرد تاسیس انجمن روانشناسی اسلامی با عنوان: («روانشناسی اسلامی» افق پیش رو) پنجره جدیدی به فعالیت‌های انجمن باز کرد. همکاری‌های جدی‌تر با برخی نهادها، تدوین سند چشم‌انداز روانشناسی اسلامی، انعقاد تفاهم‌نامه و... باعث شده انجمن برای آینده خود، افقی تازه ببیند.
نگاه ویژه بزرگان و علمای حوزه به انجمن‌های علمی بالاخص روانشناسی اسلامی، و حمایت‌های مادی و معنوی آنها در پیشبرد اهداف انجمن، بسیار مهم و حائز اهمیت است.
تاسیس مراکز آموزشی حوزوی با ارائه دروس روانشناسی و مشاوره با رویکرد اسلامی نیز یکی دیگر از فرصت‌های مغتنم برای گسترش روانشناسی اسلامی نیز به شمار می‌رود.
راه‌اندازی نشریه علمی تحت نظارت انجمن روانشناسی اسلامی نیز به عنوان یکی دیگر از فرصت‌های مهم می‌تواند به ارائه و ترویج روانشناسی اسلامی کمک کند.
انجمن روانشناسی اسلامی.
