اَصاب (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اَصاب:
(رُخَاء حَيْثُ أَصَابَ) اَصاب: از باب افعال (
اصاب،
يصيب،
اصابة) به معنى «دريافتن و رسيدن و اراده كردن» است.
به موردی از کاربرد
اَصاب در
قرآن، اشاره می‌شود:
(فَسَخَّرْنَا لَهُ الرِّيحَ تَجْرِي بِأَمْرِهِ رُخَاء حَيْثُ أَصَابَ) (پس ما
باد را مسخّر او ساختيم تا به فرمانش بنرمى به هر جا او مى‌خواهد برود.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: اين آيه فرع و نتيجه درخواست ملک است و از استجابت آن درخواست خبر مى‌دهد و ملكى را كه سزاوار احدى بعد از او نباشد بيان مى‌كند و آن ملكى است كه دامنه‌اش حتى باد و جن را هم گرفته و آن دو نيز مسخر وى شدند.
و كلمه رخاء - به ضمه را- به معناى نرمى است و ظاهرا مراد از جريان باد به نرمى و به امر سليمان اين باشد كه: باد در اطاعت كردن از فرمان سليمان نرم بوده و بر طبق خواسته او به آسانى جريان مى‌يافته. پس ديگر اشكال نشود به اينكه توصيف باد به صفت نرمى، با توصيف آن به صفت عاصفه- تند كه آيه
(وَ لِسُلَيْمانَ الرِّيحَ عاصِفَةً تَجْرِي بِأَمْرِهِ) آن را حكايت كرده، منافات دارد. براى اينكه گفتيم: منظور از جريان باد به نرمى، اين است كه:
جارى ساختن باد براى آن جناب هزينه‌اى نداشته، و به آسانى جارى مى‌شده، حال يا به نرمى و يا به تندى. ولى بعضى از مفسرين از اين اشكال جواب داده‌اند به اينكه: ممكن است خداوند باد را مسخر سليمان (علیه‌السلام) كرده، كه هر وقت او خواست نرم بوزد و هر وقت او خواست تند بوزد. و معناى جمله
(حَيْثُ أَصابَ) اين است كه: به هر جا هم كه او خواست بوزد، چون اين جمله متعلق به جمله تجرى است.
(فَتَرَى الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِم مَّرَضٌ يُسَارِعُونَ فِيهِمْ يَقُولُونَ نَخْشَى أَن تُصِيبَنَا دَآئِرَةٌ فَعَسَى اللّهُ أَن يَأْتِيَ بِالْفَتْحِ أَوْ أَمْرٍ مِّنْ عِندِهِ فَيُصْبِحُواْ عَلَى مَا أَسَرُّواْ فِي أَنْفُسِهِمْ نَادِمِينَ) (ولى كسانى را كه در دل‌هايشان بيمارى است مى‌بينى كه در دوستى با آنان، بر يكديگر پيشى مى‌گيرند و مى‌گويند: «مى‌ترسيم حادثه‌اى براى ما پيش آيد و نياز به كمک آن‌ها داشته باشيم.)» چه بسا خداوند پيروزى يا حادثه‌اى از سوى خود به نفع
مسلمانان پيش آورد و اين گروه، از آنچه در دل پنهان داشتند، پشيمان گردند. )
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: هر چند كه در سابق مكرر گفته بوديم كه كلمه عسى هر جا كه در كلام خداى تعالى آمده باشد به معناى اظهار اميد واقعى نيست، چون اظهار اميد از كسى صحيح است كه اطلاعى از آينده نداشته باشد بلكه در كلام خدا قائم به شنونده و يا به مقام تخاطب است ليكن در اينجا قرينه قائم است بر اينكه منظور خبر دادن از آينده است.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
آيه مورد بحث درباره تسخير بادها به عنوان يک مركب راهوار براى سليمان (علیه‌السلام) است، مى‌فرمايد:
«ما باد را مسخر او ساختيم تا مطابق فرمانش به نرمى حركت كند و به هرجا او اراده نمايد برود»
مسلم است يک حكومت وسيع و گسترده بايد از وسيله ارتباطى سريعى برخوردار باشد تا رئيس حكومت بتواند در موقع لزوم بسرعت از تمام مناطق كشور سركشى كند و خداوند اين امتياز را به سليمان داده بود.
در آيه ۵۲
سوره مائده مى‌خوانيم:
(...يَقُولُونَ نَخْشىٰ أَنْ تُصِيبَنٰا دٰائِرَةٌ...)
«...مى‌گويند مى‌ترسيم حادثه‌اى براى ما اتفاق بيفتد...»
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «اَصاب»، ج۲، ص۶۴۰.
