• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

بدرالدین تبریزی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



بدرالدین تبریزی، معمارِ مقبره جلال الدین رومی (مولوی) و از جمله دانشمندان قرن هفتم می‌باشد.



وی اهل قونیه و از اصحاب جلال الدین رومی و احتمالاً از ایرانیان اهل علم و صناعتی بود که پس از حمله مغول به ایران ، در اواسط قرن هفتم، به آسیای صغیر کوچ کردند.


مجدالدین فریدون بن احمد سپهسالار
[۱] فریدون بن احمد سپهسالار، زندگینامه مولانا جلال الدّین مولوی، ج۱، ص۳۹، با مقدمه سعید نفیسی، تهران (تاریخ مقدمه ۱۳۲۵ ش).
و شمس الدین احمد افلاکی
[۲] احمدبن اخی ناطور افلاکی، مناقب العارفین، ج۱، ص۱۴۱، چاپ تحسین یازیجی، تهران ۱۳۶۲ ش.
گذشته از اشاره به ارادت او به جلال الدین، فضایل بسیاری برای وی برشمرده‌اند و او را در نجوم ، رقوم و هندسه ، سیمیا و کیمیا ، سحریّات و حل خواص نیرنجات (یا: نارنجات = علم الحیل) متبحر دانسته اند.
حتی افلاکی، نظر «اصحاب عظام» جلال الدین را درباره وی نقل کرده و گفته است : «مردی بود ذوفنون و در فنّ کیمیا و صنعت سیمیا بوعلی سینا بود و در حکمت... سقراط ثانی و افلاطون یونانی».
[۳] احمدبن اخی ناطور افلاکی، مناقب العارفین، ج۱، ص۳۸۷، چاپ تحسین یازیجی، تهران ۱۳۶۲ ش.



عبدالباقی گولپینارلی ، به نقل از ثاقب مصطفی دده مؤلف کتابِ سفینه نفیسه مولویان (تألیف ۱۱۴۸، چاپ ۱۲۸۳ در مصر) در تاریخ مشایخ و چلبیان طریقت مولویه، شمس الدین احمد افلاکی را از شاگردان بدرالدین تبریزی دانسته است. (۱۳۶۶ ش، ص ۱۷۰) به گفته او از رساله سپهسالار مجدالدین فریدون چنین برمی آید که بدرالدین تبریزی کیمیاگری می‌کرده و احتمالاً افلاکی نزد او کیمیا آموخته است.
[۴] احمدبن اخی ناطور افلاکی، مناقب العارفین، ج۱، ص۱۷۲، چاپ تحسین یازیجی، تهران ۱۳۶۲ ش.



پس از درگذشت جلال الدین رومی (۶۷۲) و به خاک سپرده شدن او در باغ سلطان (ارم باغچه) در کنار پدرش، علم الدین قیصر که سرداری دلاور و از بزرگان قونیه بود
[۵] ابن بی بی، سلجوقنامه، ج۱، ص۳۳۳، چاپ هوتسما، لیدن ۱۹۰۲.
برآن شد تا برای جلال الدین بقعه و بارگاه بسازد.
با کمک معین الدین پروانه و نیز زوجه او گرجی خاتون
[۶] عبدالباقی گولپینارلی، مولانا جلال الدّین: زندگانی، فلسفه، آثار و گزیده ای از آنها، با ترجمه و توضیحات توفیق سبحانی، ص۲۲۱، تهران ۱۳۶۳ ش.
، امیرعلاءالدین قیصر و سلطان ولد، فرزند جلال الدین رومی، ساختمان بقعه و بارگاه با نظارت و معماری بدرالدین آغاز شد و ظاهراً در ۶۷۳ پایان یافت.

۴.۱ - خصوصیات مقبره

بنایی که بدرالدین تبریزی ساخته احتمالاً بدنه ای استوانه ای شکل داشته که بر چهارفیلپایه استوار بوده و برفراز آن گنبدی مخروطی قرار داشته است.

۴.۲ - مرمت

در پایان قرن هشتم و سپس در عهد بایزید دوم این بنا مرمت و ضمایمی برآن افزوده شد.
این مقبره که به قبه الخضراء (گنبد سبز، در ترکی: یشیل قبه) معروف است، تقریباً مدفن پنجاه تن از احفاد جلال الدین نیز است.




(۱) ابن بی بی، سلجوقنامه، چاپ هوتسما، لیدن ۱۹۰۲.

(۲) احمدبن اخی ناطور افلاکی، مناقب العارفین، چاپ تحسین یازیجی، تهران ۱۳۶۲ ش.

(۳) ابوالفتح حکیمیان، «قونیه و مرقد مولانا»، در بررسیهایی درباره مولوی، تهران ۱۳۵۴ ش، ص ۲۱۳-۲۷۸.

(۴) فریدون بن احمد سپهسالار، زندگینامه مولانا جلال الدّین مولوی، با مقدمه سعید نفیسی، تهران (تاریخ مقدمه ۱۳۲۵ ش).

(۵) عبدالباقی گولپینارلی، مولانا جلال الدّین: زندگانی، فلسفه، آثار و گزیده ای از آنها، با ترجمه و توضیحات توفیق سبحانی، تهران ۱۳۶۳ ش.

(۶) عبدالباقی گولپینارلی، مولویّه بعد از مولانا، ترجمه توفیق سبحانی، تهران ۱۳۶۶ ش؛


۱. فریدون بن احمد سپهسالار، زندگینامه مولانا جلال الدّین مولوی، ج۱، ص۳۹، با مقدمه سعید نفیسی، تهران (تاریخ مقدمه ۱۳۲۵ ش).
۲. احمدبن اخی ناطور افلاکی، مناقب العارفین، ج۱، ص۱۴۱، چاپ تحسین یازیجی، تهران ۱۳۶۲ ش.
۳. احمدبن اخی ناطور افلاکی، مناقب العارفین، ج۱، ص۳۸۷، چاپ تحسین یازیجی، تهران ۱۳۶۲ ش.
۴. احمدبن اخی ناطور افلاکی، مناقب العارفین، ج۱، ص۱۷۲، چاپ تحسین یازیجی، تهران ۱۳۶۲ ش.
۵. ابن بی بی، سلجوقنامه، ج۱، ص۳۳۳، چاپ هوتسما، لیدن ۱۹۰۲.
۶. عبدالباقی گولپینارلی، مولانا جلال الدّین: زندگانی، فلسفه، آثار و گزیده ای از آنها، با ترجمه و توضیحات توفیق سبحانی، ص۲۲۱، تهران ۱۳۶۳ ش.



دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بدرالدین تبریزی»، شماره۷۲۴.    



جعبه ابزار