برائت عقلایى، عبارت است از بناى عقلا بر عدم مؤاخذه و کیفر مکلفى که تکلیف به او نرسیده است، که لازمه آن، مذمت عقاب کردن مکلف به دلیل مخالفت با تکلیف مشکوک می باشد. به بیان دیگر، برائت عقلایى عبارت است از بناى عقلا بر برائت ذمه مکلف، نسبت به تکلیف مشکوک، در مواردى که بعد از جست و جوی از دلیل، شک او نسبت به تکلیف واقعى بر طرف نگردد.
نکته : مشهور اصولى ها " قبح عقاب بلا بیان " را قاعده عقلى دانسته و آن را به عنوان دلیل عقلى بر برائت مطرح نموده اند ؛ به خلاف صاحبان " تحریرات فى الاصول " و " انوار الاصول " که آن را قاعده عقلایى دانسته اند.
