بررسی نظریه عرفی بودن زبان قرآن (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«بررسی نظریه عرفی بودن زبان قرآن» در این نوشتار که نوشتاری است از خانم ناهید دامن پاک مقدم که به بحث و بررسی درباره نظریه «عرفی بودن زبان
قرآن» از منظر زبان شناختی پرداخته شده است.
در بخش اول کتاب کلیاتی نظیر تعریف اصطلاحات، پیشینه بحث در میان
مسلمانان و غربی‌ها و پیشینه آثار موجود در این زمینه بیان شده است.
در این بخش نویسنده ضمن بیان اهمیت و اهداف و روش تحقیق و تعریف چند اصطلاح کلیدی منظور خود از «عرفی بودن زبان قرآن» را بیان می‌دارد. در بخش دوم ضمن نقد و بررسی نظریه عرفی بودن زبان قرآن به ارائه تعریفی کاملا روشن و بدون هرگونه ابهام از آن پرداخته و معتقد است قرآن از
زبان قوم، که ارزش ابزاری دارد، با توجه به معلومات، باورها و عواطف مخاطبان خود بهره گرفته و در عین حال تمام محورهای زیبایی ظاهر
سخن را هماهنگ ساخته و محتوای
وحی را در زیباترین قالب الفاظ بیان داشته است.
در آخرین بخش از کتاب فصول متعددی به تقویت و تکمیل فهم نظریه مذکور و آگاهی نسبت به وسعت دایره معنا و مدلولات آن اختصاص یافته و شبهاتی که بر نظریه فوق وارد شده، پاسخ داده شده است. به اعتقاد نگارنده پذیرفتن نظریه عرفی بودن زبان قرآن به هیچ وجه به معنی تاثیرپذیری این کتاب از فرهنگ جاهلی نیست، بلکه شواهد فراوانی در دست است که قرآن عناصر منفی و خرافات جاهلی را نپذیرفته و با آنها مقابله کرده است. همچنین فرض عرفی دانستن زبان قرآن به معنی کهنگی قرآن و جهانی نبودن تعالیم آن نیست، زیرا قرآن می‌تواند در عین حال که به
زبان عرب آن عهد است تعالیمی برای بشریت در تمام اعصار داشته باشد.
وسعت پژوهشهای دین شناختی در سه دهه اخیر که عرصه جدیدی از چالش‌های فکری و عقیدتی را برای متدینان در دنیای کنونی گشوده است انگیزه نگارش اثری در جهت تبیین یکی از نظریات موجود درباره «زبان قرآن» شد که به نظر می‌رسد با بررسی و تحلیل این نظریه می‌توان به نتیجه‌ای دست یافت که در حل بسیاری از مشکلات نص شناختی و تفسیری قرآن به خصوص در
قرن حاضر نقش کلیدی دارد. از آن جا که بخش قابل توجهی از پژوهشها و مباحثات مذکور به صورت زیربنایی به
زبان دین یا زبان متون دینی بازمی گردد، وارد شدن در بحث زبان شناختی قرآن و بررسی جوانب و زوایای آن از اهمیت و حساسیت ویژه‌ای برخوردار است. زیرا
قرآن اصیل‌ترین متن وحیانی موجود است. لذا بایسته بود با تحقیق و نکته سنجی در مقوله زبان قرآن، تحولی در بستر فهم و
تفسیر قرآن ایجاد گردد.
کتاب مشتمل بر یک یادداشت از دبیرخانه نمایشگاه قرآن کریم، یک تقدیم و یک سپاسگزاری است. سپس چکیده‌ای از مطالب کتاب در ابتدای آن در اختیار خواننده قرار گرفته و پس از آن مقدمه‌ای کوتاه از مؤلف آمده است. محتوای کتاب در سه بخش اصلی با فصولی ذیل هریک تنظیم یافته است: بخش اول: کلیات، که شامل پنج فصل با عناوین: مقدمات، تعریف اصطلاحات، پیشینه بحث در میان مسلمانان، پیشینه بحث در میان غربی‌ها و پیشینه آثار می‌باشد. بخش دوم: بررسی نظریه عرفی بودن زبان قرآن دارای یک مقدمه است و در چهار فصل تنظیم شده است: فصل اول: تعریف نظریه عرفی بودن زبان قرآن. فصل دوم:
مشخصات نظریه عرفی بودن زبان قرآن. فصل سوم: مبانی نظریه عرفی بودن زبان قرآن و فصل چهارم: ادله عرفی بودن زبان قرآن. بخش سوم کتاب نیز شامل یک مقدمه و فصول دوازده گانه‌ای به شرح ذیل می‌باشد: ۱- تاثیرپذیری از فرهنگ جاهلی ۲- شامح و مبالغه در قرآن ۳- عدم فهم پاره‌ای از آیات، ۴- کهنگی قرآن ۵- خصوصی بودن خطاب قرآن ۶- ذوبطون بودن آیات قرآن ۷- تاویل پذیری آیات قرآن ۸- تمثیل در قرآن ۹-
استعاره و
کنایه و تمام نمادگرایی در قرآن ۱۰- عدم وجود مجاز در قرآن ۱۱- وجود
متشابهات در قرآن ۱۲- اشتمال قرآن بر حقایق علمی. در پایان نتیجه گیری از مباحث یادشده صورت گرفته و پیشنهاداتی از سوی نگارنده ارائه شده است. پیوستی با عنوان: انواع قرینه‌ها و نیز فهرستی از منابع و مآخذ، اصطلاحات و اعلام به کتاب افزوده شده است.
این کتاب به قلم خانم ناهید دامن پاک مقدم در قالب یک پایان نامه نگارش یافته و در قطع وزیری با جلد شومیز در ۳۰۴ صفحه چاپ اول آن در سال ۱۳۸۰ توسط نشر تاریخ و فرهنگ صورت گرفته است.
نرم افزار مشکات الانوار، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
