بندار اصفهانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بُنْدارِ اِصْفَهانی، ابوعمرو بن عبدالحمید کَرخی یا کَرَجی اصفهانی،
لغوی ،
راوی و
نحوی سده ق/م بود.
برخی او را مَنداد خوانده‌اند،
حاشیه و کنیه‌اش به صورت‌های ابن‌لِرّه، ابن‌لُرّه، ابن‌لَزّه و نیز ابن‌لُدّه ثبت شده است.
تاریخ تولد او در منابع معلوم نیست، اما از آن‌جا که از شاگردان و راویان نَضر بن شُمَیل د ۰۴ق/۱۹م،
ابوعبیده معمر بن مثنی د ح ۱۰ق، فرّاء د ۰۷ق و ابوعبید قاسم بن سلام د ۲۴ق/۳۸م بوده است،
می‌توان
سال تولد او را اواخر
سده ق
حدس زد.
از سیر زندگی وی، اطلاع چندانی در دست نیست، جز آنکه در کرخ یا کرج، رحل
اقامت افکند، سپس به
عراق رفت و در آن‌جا شهرت یافت.
بندار با اطلاعات وسیعی که از اشعار، اخبار و انساب عرب داشت، توجه متوکل، خلیفه عباسی حک ۳۲- ۴۷ق/۴۷ -۶۱م را به خود جلب کرد و به دستگاه
خلافت راه یافت.
وی هر هفته یک بار بر متوکل وارد می‌شد و با علمای نحو به
مباحثه می‌پرداخت.
بندار در
سامرا ، با مبرّد دوستی یافت و او را به متوکل معرفی کرد.
داستان این معرفی - اگر صحت داشته باشد - سهم بسزایی در پیشرفت
مبرد داشته است. بندار با
ابن‌سکیت د ۴۴ق/ ۵۸م نیز ملاقات‌هایی داشته است.
از شاگردان وی می‌توان به محمد بن ابی الازهر
و ابن‌کیسان
اشاره کرد. ابن‌کیسان در شرح خود بر معلقة امرؤالقیس، یک بار از بندار، و تنها دو بار از
اصمعی نام برده است.
عالمی به نام طوسی که شاگرد و ملازم
ابن‌اعرابی نیز بود، بر کسب
دانش از وی تأکید می‌کرد و بندار را عالم‌تر از خود می‌دانست.
درباره قدرت
حافظه و شمار ابیات و قصایدی که او از برداشته است، سخنان
مبالغه آمیزی آورده‌اند، چنان‌که گفته‌اند: وی ۱۰۰
قصیده از حفظ داشت که با «بانت سعاد» آغاز می‌شد.
نقل است که وی بیش‌تر اشعار جاهلی و اسلامی را در حفظ داشت و در لغت‌شناسی از همه مردم آگاه‌تر بود.
بندار را تلفیق کننده دو مکتب نحوی کوفی و بصری دانسته‌اند.
از ماجرای مباحثه وی‌ی با بردعه مُوَسْوِس - که در کتاب عقلاء المجانین، تألیف ابوبکر بن محمد ازهری به آن اشاره شده است - چنین برمی‌آید که او سال‌های پایانی عمر خویش را در
مرو سپری نموده است.
بندار در حدود
سال ۸۰ق/۹۳م پس از عمری طولانی درگذشت.
۱. معانی الشعر.
۲. شرح معانی الباهلی.
۳. جامع اللغة و الوحوش.
از آثار یاد شده، هیچ یک برجای نمانده است.
(۱) حسن آمدی، المؤتلف و المختلف، به کوشش عبدالستار احمد فراج، قاهره، ۳۸۱ق/ ۹۶۱م.
(۲) ابن‌ماکولا، الاکمال، به کوشش عبدالرحمان معلمی، حیدرآباد دکن، ۹۷۲م.
(۳) ابن‌ندیم، الفهرست.
(۴) محمد زبیدی، طبقات النحویین و اللغویین، به کوشش محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۳۹۲ق/۹۷۳م.
(۵) سیوطی، بغیة الوعاه، به کوشش محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۳۸۴ق/۹۶۴م.
(۶) خلیل صفدی، بالوفیات، به کوشش ژاکلین سوبله و علی عماره، بیروت، ۴۰۰ق/ ۹۸۰م.
(۷) محمد فیروزآبادی، البلغه، به کوشش محمد مصری، دمشق، ۳۹۲ق/۹۷۲م.
(۸) اسماعیل قالی، ذیل الامالی و النوادر، بیروت، دارالکتب العلمیه.
(۹) علی قفطی، انباه الرواة، به کوشش محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۳۶۹ق/۹۵۰م.
(۱۰) یاقوت حموی، ادبا.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بندار اصفهانی»، ج۱۲، ص۳۵.
