• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

بهاءالدین بن حنا

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



بَهاءُالدّین‌ بْنِ حِنّا، ابوالحسن‌ علی‌ بن‌ محمد‌ بن‌ سلیم‌ بن حنا (۶۰۳-۶۷۷ق/۱۲۰۷-۱۲۷۸م)، ملقب به صاحب بهاءالدین، وزیر دو تن از سلاطین ممالیک مصر بود.



دربارۀ پایگاه سیاسی و اجتماعی بهاءالدین و خاندانش پیش از تصدی مقام وزارت، اطلاعات زیادی در منابع دیده نمی‌شود. مقریزی جد او حنا را مسیحی خوانده، و دربارۀ پدرش قاضی سدیدالدین محمد (د ۶۲۸ق/۱۲۳۱م) آورده‌ است که از شهود محکمۀ قاضی‌القضات مصر، عمادالدین‌ ابن سُکَّری بود و نزد محدثان، حدیث فرا‌می‌گرفت.
[۱] مقریزی، احمد، المقفی الکبیر، ج۵، ص۷۰۶، به کوشش محمد یعلاوی، بیروت، ۱۴۱۱ق/۱۹۹۱م.
ابن‌حجر عسقلانی بهاءالدین و پدرش را جدیدالاسلام خوانده، و تصریح کرده است که این دو در یک روز مسلمان شدند و به ترتیب محمد و علی نام گرفتند.


برخی از مناصب و مشاغل بَهاءُالدّین‌ بْنِ حِنّا عبارتند از:

۲.۱ - وزارت شجرة الدر

بهاءالدین پیش از ورود به دستگاه ممالیک، وزارت شجرة الدر (حکومت ۶۴۹-۶۵۵ق/۱۲۵۰-۱۲۵۷م)، بیوۀ ملک صالح ایوبی را برعهده داشت و در آخرین روزهای دولت ایوبی دستگیر، و ۶۰هزار دینار از اموالش مصادره شد.
[۷] سیوطی، حسن‌المحاضرة، ج۲، ص۱۸۸، به کوشش محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۱۴۱۸ق/۱۹۹۸م.
احتمالاً سابقۀ حضور پدر بهاءالدین در دستگاه دیوانی ایوبیان که در ۶۲۲ق/۱۲۲۵م ریاست «دیوان جیش» یافت،
[۸] مقریزی، احمد، المقفی الکبیر، ج۵، ص۷۰۶، به کوشش محمد یعلاوی، بیروت، ۱۴۱۱ق/۱۹۹۱م.
زمینۀ تصدی مقام وزارت او را فراهم آورده باشد؛ چنان‌که وقتی ملک‌ ظاهر بیبرس به سلطنت نشست (حک‌ ۶۵۸-۶۷۶ق/۱۲۶۰-۱۲۷۷م)، در ۶۵۹ق/۱۲۶۱م بهاءالدین را به وزارت گماشت و ادارۀ کارها را به وی سپرد.
[۹] یونینی موسی، ذیل مرآة الزمان، ج۳، ص۳۸۴، حیدرآباددکن، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۰م.
[۱۰] ابن دواداری، ابوبکر، کنزالدرر، ج۸، ص۷۰، به کوشش اولریش‌هارمان، قاهره، ۱۳۹۱ق/۱۹۷۱م.
[۱۴] سیوطی، حسن‌المحاضرة، ج۲، ص۱۸۹، به کوشش محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۱۴۱۸ق/۱۹۹۸م.


۲.۲ - وزارت ممالیک مصر و شام

بهاءالدین‌ بن حنا ۱۸سال (۶۵۹-۶۷۷ق) وزارت ممالیک مصر و شام را با اقتدار و اختیار کامل در دست داشت و گفته‌اند که وزیری صاحب عزم و حزم و رای و تدبیر بود
[۱۵] یونینی موسی، ذیل مرآة الزمان، ج۳، ص۳۸۴، حیدرآباددکن، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۰م.
و کارهای مملکت جز با رای و نظر او به سامان نمی‌رسید.
[۱۸] عینی، محمود، عقد الجمان، ج۲، ص۲۰۸، به کوشش محمد محمدامین، قاهره، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
سلطان بیبرس بهاءالدین را بسیار محترم می‌داشت و وی را «پدر» می‌خواند، در عزل و نصب‌ها با او مشورت می‌کرد،
[۲۱] عینی، محمود، عقد الجمان، ج۲، ص۷۸، به کوشش محمد محمدامین، قاهره، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
در برخی از سفرها او را همراه خود داشت
[۲۲] عینی، محمود، عقد الجمان، ج۲، ص۶۹، به کوشش محمد محمدامین، قاهره، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
و یا به نیابت از خود به حکومت مصر می‌گماشت.
[۲۴] عینی، محمود، عقد الجمان، ج۱، ص۳۱۰_ ۳۱۱، به کوشش محمد محمدامین، قاهره، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
وی در عهد ملک سعید برکه‌خان (حک‌ ۶۷۶-۶۷۸ق) نیز همچنان با اقتدار کار می‌کرد و اوامرش همچون گذشته نافذ و مطاع بود.
[۲۶] یونینی موسی، ذیل مرآة الزمان، ج۳، ص۳۵۸، حیدرآباددکن، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۰م.

چنین می‌نماید که منزلت عالی بهاءالدین نزد سلطان بیبرس موجب حسادت برخی کسان شد، چنان‌که برای عزل و تحقیر او دست به توطئه‌ای زدندکه بر اثر حمایت قاطعانۀ سلطان از وی، نافرجام ماند. بهاءالدین نیز از نفوذ و اقتدار برخی از دولتمردان هم روزگار خود از جمله تاج‌الدین عبدالوهاب‌ بن‌ بنت الاعز (د۶۶۵ق) که دارای چندین منصب حکومتی در عهد بیبرس بود، واهمه داشت و برای منکوب کردن آنان نزد سلطان تلاش می‌کرد.
[۲۸] عینی، محمود، عقد الجمان، ج۲، ص۱۲، به کوشش محمد محمدامین، قاهره، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.



به گزارش برخی از منابع، گویا بهاءالدین با همکاری فرزند و ولیعهد بیبرس در ۶۷۱یا۶۷۶ق، در قتل شیخ خضر کردی دست داشت. شیخ خضر نزد بیبرس بسیار محترم و مقرب بود، اما به سبب سخت‌گیری بسیار در امور مذهبی، ایجاد آشوب، و قتل و غارت ذمیان مورد خشم سلطان واقع شد و حمایت او را به تدریج از دست داد و سرانجام با دسیسۀ برخی از دولتمردان از جمله بهاءالدین به زندان افتاد و در همان‌جا درگذشت، یا به قتل رسید.
[۲۹] ابن دواداری، ابوبکر، کنزالدرر، ج۸، ص۷۰، به کوشش اولریش‌هارمان، قاهره، ۱۳۹۱ق/۱۹۷۱م.
[۳۱] مقریزی، احمد، السلوک، ج۳، ص۷۵۵، به کوشش محمدمصطفی زیاده، قاهره، ۱۹۷۰م.
[۳۲] عینی، محمود، عقد الجمان، ج۲، ص۷۸، به کوشش محمد محمدامین، قاهره، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
[۳۳] عینی، محمود، عقد الجمان، ج۲، ص۱۹۴، به کوشش محمد محمدامین، قاهره، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
[۳۴] عینی، محمود، عقد الجمان، ج۲، ص۱۰۵، به کوشش محمد محمدامین، قاهره، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
[۳۵] عینی، محمود، عقد الجمان، ج۲، ص۱۱۰، به کوشش محمد محمدامین، قاهره، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.



از خلق‌ و خوی و کارهای اجتماعی و فرهنگی بهاءالدین در منابع به اجمال سخن گفته شده‌است. یونینی آورده است که وی صاحب اوقاف بسیار بود و در نهان و آشکار صدقه می‌داد.
[۳۶] یونینی موسی، ذیل مرآة الزمان، ج۳، ص۳۸۴، حیدرآباددکن، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۰م.
از جمله موقوفات او مدرسه‌ای بود موسوم به «صاحبیه» (منسوب به خود او) که در کوی قنادیل مصر (فسطاط) بنیاد کرد.
[۳۷] ابن‌فرات، محمد، تاریخ، ج۷، ص۱۲۶، به کوشش قسطنطین زریق، بیروت، ۱۹۴۲م.
[۳۸] یوسفی، موسی، نزهة الناظر، ج۱، ص۳۸۶، به کوشش احمد حطیط، بیروت، ۱۴۰۶ق/ ۱۹۸۶م.
بهاءالدین همچنین برای جوامع، مساجد، رباط‌ها و زاویه‌ها و مانند این‌ها مستمری قرار داد. وی به سبب اخلاق نیکو و خصلت‌های پسندیده‌اش،
[۴۰] ابن‌شداد، محمد، تاریخ الملک الظاهر، ج۱، ص۷۹-۸۳، به کوشش احمد حطیط، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
[۴۱] یونینی موسی، ذیل مرآة الزمان، ج۳، ص۳۸۴_ ۳۸۵، حیدرآباددکن، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۰م.
[۴۳] ابن‌فرات، محمد، تاریخ، ج۷، ص۱۲۵_ ۱۲۶، به کوشش قسطنطین زریق، بیروت، ۱۹۴۲م.
ممدوح جمعی از شاعران هم روزگار خود بود.
[۴۵] یونینی موسی، ذیل مرآة الزمان، ج۳، ص۳۸۵_ ۳۸۶، حیدرآباددکن، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۰م.
[۴۶] ابن‌فرات، محمد، تاریخ، ج۷، ص۱۲۶، به کوشش قسطنطین زریق، بیروت، ۱۹۴۲م.
با این همه، از هجو برخی از شاعران نیز در امان نبود.
[۴۷] عینی، محمود، عقد الجمان، ج۲، ص۲۰۸، به کوشش محمد محمدامین، قاهره، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.



فرزندان و نوادگان بهاءالدین نیز در دولت ممالیک صاحب جاه و مقام بودند. وی دو پسر به نام‌های فخرالدین و محیی‌الدین داشت که هردو در زمان حیات او درگذشتند و هر دو پسر در منابع «الصاحب» نامیده شده‌اند.
[۴۸] یونینی موسی، ذیل مرآة الزمان، ج۳، ص۳۸۵، حیدرآباددکن، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۰م.
[۵۰] ابن‌فرات، محمد، تاریخ، ج۷، ص۱۲۵_ ۱۲۶، به کوشش قسطنطین زریق، بیروت، ۱۹۴۲م.
اما به گزارش فقط یکی از منابع، بیبرس فخرالدین را «وزیر الصحبۀ» (ندیم، همراه و مصاحب سلطان) خود کرد.
[۵۲] عینی، محمود، عقد الجمان، ج۱، ص۳۱۱، به کوشش محمد محمدامین، قاهره، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
بعد از مرگ فخرالدین، پسرش محمدتاج‌الدین (د۷۰۷ق/۱۳۰۷م) وزیر صحبت بیبرس گردید
[۵۳] مقریزی، احمد، المقفی الکبیر، ج۷، ص۱۱۱، به کوشش محمد یعلاوی، بیروت، ۱۴۱۱ق/۱۹۹۱م.
[۵۵] عینی، محمود، عقد الجمان، ج۲، ص۲۰۸، به کوشش محمد محمدامین، قاهره، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
(که تاج‌الدین را به خطا پسر بهاءالدین ذکر کرده‌اند، نه نوادۀ او) و سپس در عهد سلطان محمد بن قلاوون به مقام وزارت رسید.
[۵۶] مقریزی، احمد، المقفی الکبیر، ج۷، ص۱۱۱-۱۱۲، به کوشش محمد یعلاوی، بیروت، ۱۴۱۱ق/۱۹۹۱م.



(۱) ابن‌تغری بردی، النجوم.
(۲) ابن حجر عسقلانی، احمد، تبصیر المنتبه بتحریر المشتبه، به کوشش محمد علی نجار، قاهره، ۱۳۸۳ق/۱۹۶۴م.
(۳) ابن دواداری، ابوبکر، کنزالدرر، به کوشش اولریش‌هارمان، قاهره، ۱۳۹۱ق/۱۹۷۱م.
(۴) ابن‌شاکر کتبی، محمد، فوات الوفیات، به کوشش محمدمحیی‌الدین عبدالحمید، قاهره، ۱۹۵۱م.
(۵) ابن‌شداد، محمد، تاریخ الملک الظاهر، به کوشش احمد حطیط، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
(۶) ابن‌عماد، عبدالحی، شذرات الذهب، قاهره، ۱۳۵۱ق.
(۷) ابن‌فرات، محمد، تاریخ، به کوشش قسطنطین زریق، بیروت، ۱۹۴۲م.
(۸) ابن‌کثیر، البدایة.
(۹) ذهبی، محمد، العبر، به کوشش محمد سعیدبن‌بسیونی زغلول، بیروت ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.
(۱۰) سیوطی، حسن‌المحاضرة، به کوشش محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۱۴۱۸ق/۱۹۹۸م.
(۱۱) عینی، محمود، عقد الجمان، به کوشش محمد محمدامین، قاهره، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
(۱۲) قلقشندی، احمد، صبح‌الاعشی قاهره، ۱۳۸۳ق/۱۹۶۳م.
(۱۳) مقریزی، احمد، السلوک، به کوشش محمدمصطفی زیاده، قاهره، ۱۹۷۰م.
(۱۴) مقریزی، احمد، المقفی الکبیر، به کوشش محمد یعلاوی، بیروت، ۱۴۱۱ق/۱۹۹۱م.
(۱۵) یوسفی، موسی، نزهة الناظر، به کوشش احمد حطیط، بیروت، ۱۴۰۶ق/ ۱۹۸۶م.
(۱۶) یونینی موسی، ذیل مرآة الزمان، حیدرآباددکن، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۰م.


۱. مقریزی، احمد، المقفی الکبیر، ج۵، ص۷۰۶، به کوشش محمد یعلاوی، بیروت، ۱۴۱۱ق/۱۹۹۱م.
۲. ابن حجر عسقلانی، احمد، تبصیر المنتبه بتحریر المشتبه، ج۱، ص۴۷۳، به کوشش محمد علی نجار، قاهره، ۱۳۸۳ق/۱۹۶۴م.    
۳. مقریزی، احمد، السلوک، ج۱، ص۴۹۴، به کوشش محمدمصطفی زیاده، قاهره، ۱۹۷۰م.    
۴. عینی، محمود، عقد الجمان، ج۱، ص۳۲، به کوشش محمد محمدامین، قاهره، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.    
۵. ابن‌تغری بردی، النجوم، ج۷، ص۴۳.    
۶. ابن‌تغری بردی، النجوم، ج۷، ص۱۰۸.    
۷. سیوطی، حسن‌المحاضرة، ج۲، ص۱۸۸، به کوشش محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۱۴۱۸ق/۱۹۹۸م.
۸. مقریزی، احمد، المقفی الکبیر، ج۵، ص۷۰۶، به کوشش محمد یعلاوی، بیروت، ۱۴۱۱ق/۱۹۹۱م.
۹. یونینی موسی، ذیل مرآة الزمان، ج۳، ص۳۸۴، حیدرآباددکن، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۰م.
۱۰. ابن دواداری، ابوبکر، کنزالدرر، ج۸، ص۷۰، به کوشش اولریش‌هارمان، قاهره، ۱۳۹۱ق/۱۹۷۱م.
۱۱. ابن‌شاکر کتبی، محمد، فوات الوفیات، ج۳، ص۷۶، به کوشش محمدمحیی‌الدین عبدالحمید، قاهره، ۱۹۵۱م.    
۱۲. ابن‌تغری بردی، النجوم، ج۷، ص۱۰۸.    
۱۳. ابن‌تغری بردی، النجوم، ج۷، ص۱۷۹.    
۱۴. سیوطی، حسن‌المحاضرة، ج۲، ص۱۸۹، به کوشش محمدابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۱۴۱۸ق/۱۹۹۸م.
۱۵. یونینی موسی، ذیل مرآة الزمان، ج۳، ص۳۸۴، حیدرآباددکن، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۰م.
۱۶. ابن‌شاکر کتبی، محمد، فوات الوفیات، ج۳، ص۷۶، به کوشش محمدمحیی‌الدین عبدالحمید، قاهره، ۱۹۵۱م.    
۱۷. ذهبی، محمد، العبر، ج۳، ص۳۳۶، به کوشش محمد سعیدبن‌بسیونی زغلول، بیروت ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.    
۱۸. عینی، محمود، عقد الجمان، ج۲، ص۲۰۸، به کوشش محمد محمدامین، قاهره، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
۱۹. ابن‌کثیر، البدایة، ج۱۳، ص۲۶۹.    
۲۰. ابن‌شاکر کتبی، محمد، فوات الوفیات، ج۳، ص۷۶، به کوشش محمدمحیی‌الدین عبدالحمید، قاهره، ۱۹۵۱م.    
۲۱. عینی، محمود، عقد الجمان، ج۲، ص۷۸، به کوشش محمد محمدامین، قاهره، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
۲۲. عینی، محمود، عقد الجمان، ج۲، ص۶۹، به کوشش محمد محمدامین، قاهره، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
۲۳. ابن‌تغری بردی، النجوم، ج۷، ص۱۵۰.    
۲۴. عینی، محمود، عقد الجمان، ج۱، ص۳۱۰_ ۳۱۱، به کوشش محمد محمدامین، قاهره، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
۲۵. ابن‌تغری بردی، النجوم، ج۷، ص۱۱۴.    
۲۶. یونینی موسی، ذیل مرآة الزمان، ج۳، ص۳۵۸، حیدرآباددکن، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۰م.
۲۷. ابن‌شاکر کتبی، محمد، فوات الوفیات، ج۳، ص۷۷، به کوشش محمدمحیی‌الدین عبدالحمید، قاهره، ۱۹۵۱م.    
۲۸. عینی، محمود، عقد الجمان، ج۲، ص۱۲، به کوشش محمد محمدامین، قاهره، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
۲۹. ابن دواداری، ابوبکر، کنزالدرر، ج۸، ص۷۰، به کوشش اولریش‌هارمان، قاهره، ۱۳۹۱ق/۱۹۷۱م.
۳۰. مقریزی، احمد، السلوک، ج۱، ص۴۹۴، به کوشش محمدمصطفی زیاده، قاهره، ۱۹۷۰م.    
۳۱. مقریزی، احمد، السلوک، ج۳، ص۷۵۵، به کوشش محمدمصطفی زیاده، قاهره، ۱۹۷۰م.
۳۲. عینی، محمود، عقد الجمان، ج۲، ص۷۸، به کوشش محمد محمدامین، قاهره، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
۳۳. عینی، محمود، عقد الجمان، ج۲، ص۱۹۴، به کوشش محمد محمدامین، قاهره، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
۳۴. عینی، محمود، عقد الجمان، ج۲، ص۱۰۵، به کوشش محمد محمدامین، قاهره، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
۳۵. عینی، محمود، عقد الجمان، ج۲، ص۱۱۰، به کوشش محمد محمدامین، قاهره، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
۳۶. یونینی موسی، ذیل مرآة الزمان، ج۳، ص۳۸۴، حیدرآباددکن، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۰م.
۳۷. ابن‌فرات، محمد، تاریخ، ج۷، ص۱۲۶، به کوشش قسطنطین زریق، بیروت، ۱۹۴۲م.
۳۸. یوسفی، موسی، نزهة الناظر، ج۱، ص۳۸۶، به کوشش احمد حطیط، بیروت، ۱۴۰۶ق/ ۱۹۸۶م.
۳۹. قلقشندی، احمد، صبح‌الاعشی، ج۱۱، ص۲۵۳، قاهره، ۱۳۸۳ق/۱۹۶۳م.    
۴۰. ابن‌شداد، محمد، تاریخ الملک الظاهر، ج۱، ص۷۹-۸۳، به کوشش احمد حطیط، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
۴۱. یونینی موسی، ذیل مرآة الزمان، ج۳، ص۳۸۴_ ۳۸۵، حیدرآباددکن، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۰م.
۴۲. ذهبی، محمد، العبر، ج۳، ص۳۳۶، به کوشش محمد سعیدبن‌بسیونی زغلول، بیروت ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.    
۴۳. ابن‌فرات، محمد، تاریخ، ج۷، ص۱۲۵_ ۱۲۶، به کوشش قسطنطین زریق، بیروت، ۱۹۴۲م.
۴۴. ابن‌عماد، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۷، ص۶۲۵، قاهره، ۱۳۵۱ق.    
۴۵. یونینی موسی، ذیل مرآة الزمان، ج۳، ص۳۸۵_ ۳۸۶، حیدرآباددکن، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۰م.
۴۶. ابن‌فرات، محمد، تاریخ، ج۷، ص۱۲۶، به کوشش قسطنطین زریق، بیروت، ۱۹۴۲م.
۴۷. عینی، محمود، عقد الجمان، ج۲، ص۲۰۸، به کوشش محمد محمدامین، قاهره، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
۴۸. یونینی موسی، ذیل مرآة الزمان، ج۳، ص۳۸۵، حیدرآباددکن، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۰م.
۴۹. ذهبی، محمد، العبر، ج۳، ص۳۳۶، به کوشش محمد سعیدبن‌بسیونی زغلول، بیروت ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.    
۵۰. ابن‌فرات، محمد، تاریخ، ج۷، ص۱۲۵_ ۱۲۶، به کوشش قسطنطین زریق، بیروت، ۱۹۴۲م.
۵۱. ابن‌عماد، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۷، ص۶۲۵، قاهره، ۱۳۵۱ق.    
۵۲. عینی، محمود، عقد الجمان، ج۱، ص۳۱۱، به کوشش محمد محمدامین، قاهره، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
۵۳. مقریزی، احمد، المقفی الکبیر، ج۷، ص۱۱۱، به کوشش محمد یعلاوی، بیروت، ۱۴۱۱ق/۱۹۹۱م.
۵۴. ابن‌کثیر، البدایة، ج۱۳، ص۲۶۹.    
۵۵. عینی، محمود، عقد الجمان، ج۲، ص۲۰۸، به کوشش محمد محمدامین، قاهره، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
۵۶. مقریزی، احمد، المقفی الکبیر، ج۷، ص۱۱۱-۱۱۲، به کوشش محمد یعلاوی، بیروت، ۱۴۱۱ق/۱۹۹۱م.



دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «بهاءالدین بن حنا»، شماره۵۲۰۳.    



جعبه ابزار