بینه تعدیل

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

بیّنهٔ تعدیل به معنی گواهانی که بر عدالت و در مقابل بینه جرح به معنی گواهانی که بر عدم عدالت شاهد گواهی می دهند است و از این عناوین در باب قضاء سخن رفته است.

---

شرط پذیرش گواهی شاهد، عدالت است. حاکم با علم به عدالت شاهد، شهادت او را می‌پذیرد و با عدم آگاهی از آن، از مدّعی می‌خواهد شاهدان خود را تزکیه کند؛ بدین معنا که بیّنه‌ای بر عدالت آنان بیاورد. بدین بینه اصطلاحا بیّنهٔ تعدیل میگویند. در مقابل بیّنه جرح به بیّنه‌ای که منکر بر عدم عدالت شاهدان اقامه می کند می گویند.

---

اگر مدّعی بر عدالت شهود بیّنه اقامه کند و منکر نیز در مقابل، بر نفی عدالت ایشان اقامهٔ بیّنه کند، بین دو بیّنه تعارض پیش می‌آید، به شرط آنکه مفاد هریک، تکذیب دیگری باشد و جمع بین آن دو ممکن نباشد؛ لیکن اگر جمع آن دو ممکن باشد؛ بیّنهٔ جرح مقدّم می‌شود؛ زیرا جارح به چیزی شهادت می‌دهد که بر معدّل پنهان مانده است، مانند اینکه معدّل بگوید: من با او معاشرت داشتم و او را دارای ملکهٔ عدالت یافتم و ندیدم گناه کبیره‌ای از وی سر بزند، و جارح بگوید: در فلان روز مرتکب فلان گناه شده است.
اگر بیّنهٔ تعدیل به چیزی شهادت دهد که بر جارح پوشیده بوده است، شهادت او مقدّم می‌شود، مانند آنکه بگوید: هرچند در فلان روز گناهی از او سرزده ولی از آن گناه توبه کرده است و من پس از آن، او را عادل یافتم.
اگر مفاد شهادت دو بیّنهٔ جرح و تعدیل، تکذیب یکدیگر باشد، مثلا یکی به نحو اطلاق بر عدالت و دیگری به همان‌گونه بر فسق شهود گواهی دهد یا آنکه بیّنهٔ تعدیل به اشتغال شهود به عملی غیر معصیت در زمانی شهادت دهد که بیّنهٔ جرح در همان وقت به ارتکاب آنان به گناه گواهی دهد، مانند آنکه معدّل بگوید: شاهد در روز جمعه در فلان ساعت در مسجد مشغول عبادت بوده و جارح بگوید: وی در همان وقت از فلان جا دزدی کرده است. در این صورت اختلاف است که بیّنهٔ جرح مقدّم می‌شود یا بیّنهٔ تعدیل، یا به قرعه رجوع می‌شود و یا به هیچ کدام عمل نمی‌گرد.

---