• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

تألیفات رجالی قرن سوم

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



تالیفات رجالی قرن سوم هجری تا بیست و شش مورد بیان شده است.



سائب کلبی، هاشم بن محمد (م ۲۰۶ ق) مؤلف رجال ابی المنذر هاشم بن محمد بن السائب الکلبی می‌باشد.
در رجال النجاشی، در شرح حال این مؤلف، فهرست آثار وی آمده است؛ اما عنوان این کتاب در این فهرست، موجود نیست.


کتانی، عبدالله بن جبله (م ۲۱۹ ق). مؤلف کتاب الرجال می‌باشد.
سید حسن صدر در تاسیس الشیعه می‌گوید که این، اولین کتابی است که در رجال، تالیف شده است و محقق تهرانی می‌گوید که اولین مؤلف رجال در اسلام، عبیدالله بن ابی رافع، کاتب امیرمؤمنان است.
شیخ طوسی در الفهرست ، نام این کتاب را در فهرست آثار این مؤلف آورده است.
محقق تهرانی در الذریعة ، این کتاب را با عنوان رجال ابن جبلة الکنانی و نیز با عنوان رجال عبدالله معرفی نموده است.


واقدی، محمد (۱۳۰ - ۲۰۷ ق) مؤلف رجال محمد بن عمر الواقدی می‌باشد.


ابن فضال، حسن بن علی (م ۲۲۴ ق) مؤلف کتاب الرجال می‌باشد.
محقق تهرانی در الذریعة ، این کتاب را با عنوان رجال ابن فضال الکبیر فهرست نموده است و اشاره می‌نماید که ظاهر آن است که این کتاب، نزد نجاشی موجود بوده است.


سراد بجلی، حسن بن محبوب (۱۴۹ - ۲۲۴ ق) مؤلف رجال ابن محبوب است.


المشیخه نیز جزء کتب رجالی قرن سوم می‌باشد.
محقق تهرانی در الذریعة و ابن شهرآشوب در معالم العلماء نام این کتاب را آورده‌اند.


معرفة رواة الاخبار نیز یکی دیگر از کتب رجالی است.
محقق تهرانی در مصفی المقال
[۱۵] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، مصفی المقال، ص۱۲۸.
از این کتاب نام برده است.


رواجینی، عباد بن یعقوب (م ۲۵۰ ق) مؤلف المشیخه در قرن سوم است.
شیخ طوسی در الفهرست، ضمن شرح حال این شخصیت آورده است که وی، عامی مذهب است و از مشیخه وی، نقل قولی آورده است.
محقق تهرانی در الذریعة نام این کتاب را فهرست نموده است.


یعقوب بن شیبه (۱۸۰ - ۲۶۲ ق) مؤلف تسمیة من روی عن امیرالمؤمنین علیه‌السّلام من اصحابه است.
نجاشی و شیخ طوسی، وی را از عامه دانسته‌اند. در رجال النجاشی در شرح حال وی، ذکری از این تالیف نیامده است.
محقق تهرانی در الذریعة ، این کتاب را با عنوان رجال یعقوب بن شیبة فهرست نموده است.


رازی، ابو زرعه (۲۰۰ - ۲۶۴ ق) صاحب ذکر من روی عن جعفر بن محمد علیه‌السلام من التابعین وقاربهم است.
این کتاب، مشتمل بر فهرست راویانی است که از امام جعفر صادق (علیه‌السّلام) روایت نقل کرده‌اند. در رجال النجاشی در شرح حال ابان بن تغلب، از این کتاب نقل قول شده است.
محقق تهرانی در الذریعة ، این کتاب را با عنوان رجال ابی زرعة الرازی و با عنوان موجود در رجال النجاشی فهرست نموده است.


برقی، احمد بن محمد بن خالد (م ۲۷۴ یا ۲۸۰ ق) صاحب رجال البرقی. (تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم: مؤسسة القیوم، ۱۴۱۹ ق، ۱۹۰ ص، اول/ تهران: دانشگاه تهران، ۱۳۴۲ ش.)
این کتاب در قسمت اول کتاب الرجال ابن داوود ، آمده است. این کتاب، مشتمل بر فهرستی از اسامی راویان هر یک از معصومان (علیهم‌السّلام) است که به ترتیب اصحاب پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) تا اصحاب امام حسن عسکری (علیه‌السّلام) تنظیم شده است.
دسته بندی اسامی راویان هر یک از معصومان (علیهم‌السلام)، بر اساس حروف الفبا تنظیم شده‌اند و در فهرست اسامی اصحاب هر یک از ائمه (علیهم‌السلام)، در ابتدا اصحابی که امام سابق را درک کرده‌اند، آورده شده است و در پایان، اسامی زنان راوی از معصومان (علیهم‌السلام). در آخر کتاب، فهرست اسامی دوازده نفر از منکران ابوبکر، آورده شده است. محقق در مقدمه، زندگی نامه مؤلف و فهرستی از مشایخ و راویان وی را آورده است. در رجال النجاشی ، این کتاب با عنوان کتاب الطبقات و در الفهرست شیخ طوسی با عنوان کتاب طبقات الرجال آمده است.
محقق تهرانی در الذریعة ، این کتاب را با عنوان رجال البرقی الصغیر و نیز با عنوان‌های کتاب الطبقات و طبقات الرجال فهرست نموده است.


کتاب التاریخ برقی مرحوم نجاشی در رجال النجاشی ، نام این کتاب را در فهرست آثار این مؤلف آورده است.


کتاب دیگر احمد بن محمد بن خالد برقی کتاب الرجال می‌باشد.


اشعری قمی، محمد بن احمد بن یحیی (م ۲۸۰ ق) صاحب مناقب الرجال است. شیخ طوسی در الفهرست ، کتاب نوادر الحکمه را از جمله آثار این مؤلف شمرده است که مشتمل بر چند کتاب از جمله مناقب الرجال است.
در رجال النجاشی ، در شرح حال این مؤلف، به کتاب نوادر الحکمة اشاره شده است؛ اما نامی از کتاب مناقب الرجال آورده نشده است.
محقق تهرانی، کتاب مناقب الرجال را در الذریعة با عنوان رجال محمد بن احمد بن یحیی الاشعری و نیز با عنوان مناقب الرجال هم فهرست نموده است.


علوی عقیقی، احمد بن علی بن محمد (م ۲۸۰ ق) صاحب کتاب تاریخ الرجال است.
محقق تهرانی در الذریعة این کتاب را با عنوان تاریخ الرجال و نیز با عنوان رجال العقیقی هم فهرست نموده است.
ابن شهر آشوب در معالم العلماء ، نام این کتاب را در فهرست آثار این مؤلف آورده است.


مروزی بغدادی، عبدالرحمان بن یوسف بن سعید خراش (م ۲۸۳ ق) صاحب الجرح و التعدیل است.
محقق تهرانی در الذریعة ، این کتاب را با عنوان رجال ابن خراش و نیز با عنوان رجال عبدالرحمان و نیز در مستدرکات الذریعة با عنوان الجرح و التعدیل، فهرست نموده است.


جرجانی، احمد بن داوود (زنده در قبل از ۲۹۸ ق) مؤلف معرفة الرجال است. در رجال النجاشی نام این مؤلف با عنوان «ابو یحیی الجرجانی» و بدون معرفی این کتاب، آمده است.
شیخ طوسی در الفهرست ، شرح حال این مؤلف را با عنوان «احمد بن داوود الفزاری» ذکر کرده و در آخر آورده است: «ذکره الکشی فی (کتابه فی) معرفة الرجال» که ظاهرا از این عبارت مشخص نمی‌شود که این مؤلف، کتابی با عنوان معرفة الرجال داشته است.


نخعی انباری، علی بن حکم (ق ۳) صاحب رجال علی بن الحکم می‌باشد.
محقق تهرانی در الذریعة، این کتاب را با عنوان رجال علی بن الحکم معرفی نموده است.
در کتاب لسان المیزان، شرح حال بعضی از رجال شیعه از این کتاب نقل شده است، مانند: شرح حال حسان بن ابی عیسی صیقلی با عنوان مصنفی الشیعة و در شرح حال ابراهیم بن سنان و ابراهیم بن عبد العزیز با عنوان رجال الشیعة.


ابن حجاج ، ابو عبدالله (ق ۳) مؤلف رجال من روی الحدیث من آل اعین است.
[۵۱] رازی، احمد بن محمد، رسالة ابی غالب الزراری، ص۱۲۷.

در رسالة ابی غالب الزراری که مؤلف، آن را برای نوه‌اش در معرفی خود و خاندان اعین نوشته، آورده است که ابو عبدالله بن حجاج، از راویان حدیث است. وی کتابی را که در بردارنده مشخصات شصت نفر از راویان حدیث از آل اعین است، تالیف کرده است.
محقق تهرانی در الذریعة ، این کتاب را با عنوان رجال ابی عبدالله الحجاج، معرفی نموده است.


ابن فضال، علی بن حسن بن علی (۲۰۶ - ق ۳) صاحب کتاب الرجال است. مرحوم نجاشی در رجال النجاشی ، از این کتاب نام برده است.
محقق تهرانی در الذریعة ، نام این کتاب را با عنوان رجال ابن فضال الصغیر، فهرست نموده است.


بلخی، نصر بن صباح (ق ۳) صاحب رجال معرفة الناقلین است. در رجال الکشی، از این کتاب، نقل‌های بسیاری آمده است.
علامه تهرانی در الذریعة از این کتاب نام برده و این کتاب را با عنوان رجال الشیخ ابی القاسم نصر بن صباح البلخی هم فهرست نموده است.


جراذینی، علی بن عباس (ق ۳) مؤلف الممدوحین و المذمومین است.
این کتاب را احمد بن حسین بن عبید الله غضایری در ذیل نام این مؤلف، آورده است.


کاهلی ، جعفر بن عبد الرحمان (ق ۳) صاحب النوادر عن الرجال می‌باشد.
محقق تهرانی در کتاب مصفی المقال
[۶۱] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، مصفی المقال، ص۱۰۶.
متذکر شده است که از میان نوادر بسیاری که فهرست آنها موجود است، تنها «نوادر ابان بن محمد البجلی» و «نوادر جعفر بن عبد الرحمان الکاهلی» مقید به «عن الرجال» شده‌اند و این به جهت شباهت این دو کتاب با مشیخه است. وی نیز در الذریعة این کتاب را با عنوان النوادر عن الرجال فهرست نموده است.


کرخی، محمد بن عبدالله بن مهران (ق ۳) نیز صاحب کتابی با عنوان الممدوحین و المذمومین است.
این کتاب، مشتمل بر فهرستی از رجال ممدوح و مذموم است.
علامه تهرانی در الذریعة از این کتاب نام برده و نیز این کتاب را با عنوان رجال محمد بن عبدالله بن مهران الکرخی هم فهرست نموده است.


مستعطف ، عیسی بن مهران (ق ۳) مؤلف کتاب المحدثین است.
محقق تهرانی در الذریعة ، این کتاب را با عنوان کتاب المحدثین و در کتاب مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال
[۶۹] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، مصفی المقال، ص۳۴۵.
، این کتاب را با عنوان المحدثون و نیز با عنوان رجال ابی موسی عیسی بن مهران المستعطف فهرست نموده است.


یقطین ، محمد بن عیسی بن عبید (ق ۳) صاحب کتاب الرجال می‌باشد.
شیخ طوسی در الفهرست شرح حال این مؤلف را بدون ذکر نام این کتاب، آورده است.
محقق تهرانی در الذریعة ، این کتاب را با عنوان رجال ابن یقطین و نیز با عنوان رجال الشیخ ابی جعفر محمد بن عیسی الیقطینی فهرست کرده است.


۱. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۰، ص۱۵۹، ش۲۸۵.    
۲. نجاشی، احمد بن علی، رجال، ص۴۳۴، ش۱۱۶۶.    
۳. نجاشی، احمد بن علی، رجال، ص۲۱۶، ش۵۶۳.    
۴. شیخ طوسی، الفهرست، ص۱۷۲، ش۴۵۳.    
۵. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۰، ص۸۴، ش۱۵۱.    
۶. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۰، ص۱۲۷.    
۷. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۰، ص۱۴۷.    
۸. نجاشی، احمد بن علی، رجال، ص۳۴، ش۷۲.    
۹. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۰، ص۸۹، ش۱۶۵.    
۱۰. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۰، ص۹۰، ش۱۶۶.    
۱۱. شیخ طوسی، الفهرست، ص۹۶، ش۱۶۲.    
۱۲. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۲۱، ص۶۹، ش۳۹۹۵.    
۱۳. ابن شهرآشوب، محمد بن علی، معالم العلماء، ص ۶۹، ش۱۸۲.    
۱۴. ابن شهرآشوب، محمد بن علی، معالم العلماء، ص۶۹، ش۱۸۲.    
۱۵. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، مصفی المقال، ص۱۲۸.
۱۶. شیخ طوسی، الفهرست، ص۱۹۲، ش۵۴۰.    
۱۷. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۲۱، ص۷۰، ش۳۹۹۷.    
۱۸. شیخ طوسی، الفهرست، ص۲۶۵، ش۸۱۰.    
۱۹. نجاشی، احمد بن علی، رجال، ص۴۵۱، ش۱۲۱۸.    
۲۰. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۰، ص۱۶۰.    
۲۱. نجاشی، احمد بن علی، رجال، ص۱۰، ش۷.    
۲۲. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۰، ص۹۲، ش۱۷۴.    
۲۳. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۰، ص۳۷-۳۸، ش۱۹۶.    
۲۴. نجاشی، احمد بن علی، رجال، ص۷۶، ش۱۸۲.    
۲۵. شیخ طوسی، الفهرست، ص۶۴، ش۶۵.    
۲۶. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۰، ص۹۹، ش۲۰۵.    
۲۷. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۵، ص۱۴۵، ش۹۷۲.    
۲۸. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۵، ص۱۴۷، ش۹۷۹.    
۲۹. شیخ طوسی، الفهرست، ص۶۳، ش۶۵.    
۳۰. نجاشی، احمد بن علی، رجال، ص۷۷، ش۱۸۲.    
۳۱. نجاشی، احمد بن علی، رجال، ص۷۶، ش۱۸۲.    
۳۲. شیخ طوسی، الفهرست، ص۲۲۱، ش۶۲۲.    
۳۳. نجاشی، احمد بن علی، رجال، ص۳۴۸، ش۹۳۹.    
۳۴. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۰، ص۱۴۲.    
۳۵. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۲۲، ص۳۲۶، ش۷۲۹۸.    
۳۶. نجاشی، احمد بن علی، رجال، ص۸۱، ش۱۹۶.    
۳۷. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۳، ص۲۵۳، ش۹۴۰.    
۳۸. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۰، ص۱۳۱.    
۳۹. ابن شهرآشوب، محمد بن علی، معالم العلماء، ص۴۹، ش۶۳.    
۴۰. حنبلی، ابن عماد، شذرات الذهب فی اخبار من ذهب، ج۳، ص ۳۴۵.    
۴۱. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۰، ص۸۴، ش۱۵۴.    
۴۲. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۰، ص۱۲۵.    
۴۳. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۰، ص۱۸۴.    
۴۴. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۲۱، ص۲۵۷، ش۴۹۱۵.    
۴۵. نجاشی، احمد بن علی، رجال، ص۴۵۴، ش۱۲۳۱.    
۴۶. شیخ طوسی، الفهرست، ص۸۰، ش۱۰۰.    
۴۷. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۰، ص۱۳۵.    
۴۸. عسقلانی، ابن حجر، لسان المیزان، ج۲، ص۱۸۸، ش۸۵۷.    
۴۹. عسقلانی، ابن حجر، لسان المیزان، ج۱، ص۶۶، ش۱۷۲.    
۵۰. عسقلانی، ابن حجر، لسان المیزان، ج۱، ص۷۸، ش۲۱۴.    
۵۱. رازی، احمد بن محمد، رسالة ابی غالب الزراری، ص۱۲۷.
۵۲. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۰، ص۱۰۸، ش۲۲۶.    
۵۳. شیخ طوسی، الفهرست، ص۱۵۶، ش۳۹۱.    
۵۴. نجاشی، احمد بن علی، رجال، ص۲۵۷، ش۶۷۶.    
۵۵. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۰، ص۹۰، ش۱۶۶.    
۵۶. نجاشی، احمد بن علی، رجال، ص۴۲۸، ش۱۱۴۹.    
۵۷. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۲۱، ص۲۶۱، ش۴۹۴۵.    
۵۸. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۰، ص۱۵۶.    
۵۹. ابن غضائری، احمد بن حسین، الرجال، ص۷۹، ش ۹۵.    
۶۰. نجاشی، احمد بن علی، رجال، ص۱۲۶، ش۳۲۶.    
۶۱. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، مصفی المقال، ص۱۰۶.
۶۲. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۲۴، ص۳۴۸، ش۱۸۶۸.    
۶۳. نجاشی، احمد بن علی، رجال، ص۳۵۰، ش۹۴۲.    
۶۴. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۲۲، ص۲۲۴، ش۶۷۹۰.    
۶۵. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۰، ص۱۴۵.    
۶۶. نجاشی، احمد بن علی، رجال، ص۲۹۷، ش۸۰۷.    
۶۷. شیخ طوسی، الفهرست، ص۱۸۸، ش۵۱۹.    
۶۸. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۲۰، ص۱۴۱، ش۲۳۲۳.    
۶۹. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، مصفی المقال، ص۳۴۵.
۷۰. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۰، ص۱۳۹.    
۷۱. نجاشی، احمد بن علی، رجال، ص۳۳۳، ش۸۹۶.    
۷۲. شیخ طوسی، الفهرست، ص۲۱۶، ش۶۱۱.    
۷۳. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ج۱۰، ص۹۱، ش۱۷۱.    



سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله، «تألیفات رجالی قرن سوم».    



جعبه ابزار