تبعیت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تبعیّت یعنی ارتباط و وابستگی چیزی (تابع) به چیزی (متبوع) که از این عنوان به مناسبت در بابهای
طهارت،
صلات،
جهاد،
تجارت،
نکاح و
لقطه سخن رفته است.
در موارد ذیل، احکام طهارت یا
نجاست ِ ثابت برای متبوع برای تابع نیز ثابت است:
۱. ابزار و آلاتی که در
تطهیر اشیای نجس به کار میروند ـ مانند دست و ظرفی که چیز نجس در آن شسته میشود ـ به تبعِ
پاک شدن شیء نجس پاک میشوند.
برخی گفتهاند: طهارت آلات در این فرض به سبب شسته شدن آنها در ضمن تطهیر شیء نجس است نه به تبعِ پاک شدن شیء نجس
۲. اگر
شراب تبدیل به
سرکه شود ظرف شراب نیز به تبع، پاک میشود
۳. آلات به کار رفته در
غسل میّت از قبیل سنگی که میّت را روی آن غسل میدهند، دست غسل دهنده و لباسی که میّت در آن غسل داده میشود به تبعِ طهارت میّت، پاک میشوند.
۴. ابزار و ظرف به کار رفته در جوشاندن
انگور بنابر قول به نجاست آن با جوشیدن بعد از کم شدن دوسوم آن، به تبعِ طهارت آب انگور، پاک میگردند.
۵. بنابر قولی
کودک کافری که جدای از
پدر و
مادر خود توسط
مسلمان اسیر شده است تنها در طهارت از اسیر کننده خود تبعیّت میکند و محکوم به طهارت میشود.
در موارد ذیل احکام اسلام یا کفرِ ثابت برای متبوع برای تابع نیز ثابت میگردد.
۱. بچه
نابالغ یا
دیوانه از حیث
اسلام و
کفر تابع پدر و مادر خویش است؛ از اینرو، اگر والدین یا یکی از آن دو مسلمان باشند یا بعد از کفر، اسلام آورند، فرزندان نابالغ و نیز دیوانه آنان نیز محکوم به اسلام هستند
و اگر هر دو کافر باشند، بنابر قول مشهور، آنان نیز محکوم به کفراند.
۲. کودک
گمشده اگر در بلاد اسلام پیدا شود محکوم به اسلام و اگر در بلاد کفر پیدا شود محکوم به کفر است مگر آنکه در بلاد کفر مسلمانانی زندگی کنند که احتمال انتساب وی به آنان وجود داشته باشد. در این صورت نیز محکوم به اسلام است.
ز این نوع تبعیّت به تبعیّت «دار الاسلام» و «دار الکفر» تعبیر میشود.
۳.بنابر نظر بسیاری از فقها کودک کافری که جدای از پدر و مادر خویش به اسارت مسلمانی در آمده است از حیث اسلام تابع اسیر کننده خویش است نه پدر و مادر.
فرزند در
آزاد یا
برده بودن تابع پدر و مادر خویش است و به نظر مشهور حتّی اگر مادر به تنهایی آزاد باشد فرزند نیز آزاد محسوب میشود.
چیزهایی که در عرف جزء کالا به شمار میروند در صورت فروش کالا، به تبع آن به خریدار منتقل میشوند، مانند درختان و
زمین که به تبع فروش باغ به خریدار منتقل میگردند.
آنچه در زمینِ
مملوک ـ و نه مباحِ متعلّق به عموم ـ یافت میشود در صورتی که جزء زمین به شمار رود ـ مانند معادن و گیاهان ـ به تبع زمین، ملک مالک آن است.
هرگاه حیوانی که جنین در رحم دارد تذکیه شود، جنین آن نیز به تبع مادر تذکیه میشود
از شرایط قصر
نماز در سفر،
قصد مسافت شرعی (هشت فرسخ رفت یا چهار فرسخ رفت و چهار فرسخ برگشت) است. در قصد مسافت، قصد استقلالی لازم نیست؛ بلکه در مثل
برده،
زوجه، خدمتکار،
اجیر و
اسیر در صورتی که بداند متبوع وی قصد مسافت دارد، او نیز مصمّم و یا ناگزیر از همراهی با وی باشد، قصد تبعی کفایت میکند
و نیز در مورد گزینش مکانی به عنوان وطن اگر تابع به تبعِ متبوع خویش قصد وطنیت کند ـ هرچند به طور ضمنی ـ آن مکان وطن تابع نیز محسوب میشود مانند فرزندان نابالغ و زن که به طور معمول تابع والدین و شوهراند.
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۳۳۹-۳۴۱.
