تحریف مفهوم امر به معروف و نهی از منکر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اهميّت امر به معروف و نهى از منكر در آموزه‌هاى اسلامى
اسلام در حدود ۱۴۰۰ سال پيش به مسئله «امر به معروف و نهى از منكر» كه جزء مهم‌ترين مسائل جامعه بشرى است توجّه داشته در حالى كه متأسّفانه دنياى امروز هنوز توجّهى به آن ندارد.
در روايتى اميرمؤمنان ۷ مى‌فرمايند :
«مَا أَعْمَالُ الْبِرِّ كُلُّهَا ... عِنْدَ الاَْمْرِ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْيِ عَنْ الْمُنْكَرِ إِلاَّ كَنَفْثَةٍ فِي بَحْرٍ لُجِّي»
[۱] همه كارهاى خير يك طرف و امر به معروف ونهى از منكر يك طرف، امر به معروف و نهى از منكر همچون درياست و كارهاى خير ديگر به‌اندازه آب دهان. يعنى ضامن اجراى كارهاى خير، امر به معروف و نهى از منكر است و اگر اين كار تعطيل شود، كارهاى خير ديگر نيز تعطيل مى‌شوند.
انسان‌ها در زندگى مشترك مسئوليّت مشترك دارند، اگر در محلّه ما جوانى معتاد پيدا شود احتمال سرايت اعتياد به جوانان ديگر محلّه بسيار قوى است. بنابراين همه وظيفه نهى از منكر دارند.
در احاديث اسلامى تشبيه شفّاف و خوبى براى امر به معروف ونهى از منكر وجود دارد: اگر در يك بازار بزرگ، مغازه‌اى آتش بگيرد آيا بقيه اهل بازار بى‌تفاوت مى‌مانند و مى‌گويند: به ما ارتباطى ندارد؟ يا چون بازار، سرنوشت مشترك دارد و امكان سرايت آتش به ديگران نيز هست همه اقدام به خاموش كردن آن مى‌كنند؟
روش‌هاى امر به معروف و نهى از منكر
امر به معروف و نهى از منكر در اسلام دو مرحله دارد: اوّل، نصيحت، اندرز و كارهاى فرهنگى و در مرحله دوم، برخورد، در جايى كه راه ديگرى وجود نداشته باشد. در دو آيه از سوره مباركه آل عمران به هر دو روش فوق اشاره شده است. در اوّلين آيه، خطاب به همه امّت و با اشاره به مرحله اوّل مى‌فرمايد :
(كُنْتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ تَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَر)
[۲] شما بهترين امّت‌ها بوديد كه در جهان ظاهر شديد؛ اوّلين برنامه شما اين است كه امر به معروف و نهى از منكر كنيد.
امّا شش آيه قبل از آن مى‌فرمايد :
(وَلْتَكُنْ مِنْكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَر)
[۳] بايد گروهى در ميان شما دعوت به نيكى و امر به معروف و نهى از منكر كنند.
اشاره اين آيه به مرحله دوم و دولت و مسئولين جامعه است كه بايد در موقع لزوم، برخورد حكيمانه و صحيحى داشته باشند و به همين دليل است كه اصل هشتم قانون اساسى ما دعوت به امر به معروف و نهى از منكر مى‌كند ولى متأسّفانه تاكنون جامه عمل به آن پوشانده نشده است.
امام باقر ۷ مى‌فرمايند :
«بِهَا تُقَامُ الْفَرَائِضُ وَ تَأْمَنُ الْمَذَاهِبُ وَ تَحِلُّ الْمَكَاسِبُ»
[۴] به‌واسطه امر به معروف و نهى از منكر، واجبات انجام مى‌شود و جادّه‌ها امن و كسب‌ها حلال مى‌گردد. به عبارت ديگر، امر به معروف و نهى از منكر، تنها مربوط به مسائل شرعى نمى‌شود و در اقتصاد و نظم اجتماعى نيز تأثير دارد.
تحريف‌ها در امر به معروف و نهى از منكر
متأسّفانه اخيراً اين مسئله تحريف شده و تنها به كار فرهنگى اكتفا مى‌شود در حالى كه كار فرهنگى گام اول است. براى مثال درباره موادّ مخدّر بايد كار فرهنگى كرد ولى در جاى مناسب، برخورد فيزيكى نيز لازم است. از طرفى بايد مردم را با كار فرهنگى به كسب حلال دعوت كنيم ولى از طرف ديگر بايد براى متخلّفين، تعزيرات حكومتى قرار دهيم. تمام بايدها و نبايدها همين حالت را دارند، در ابتدا كار فرهنگى، و هرگاه نتيجه‌اى نداشت، لازم است اقدامات ديگرى انجام شود. آيا مبارزه فيزيكى با موادّ مخدّر و به شهادت رسيدن عزيزانمان در اين مسير، خشونت است؟ اميرمؤمنان۷ در بستر شهادت فرمودند : «فَيَدْعُو خِيَارُكُمْ فَلاَ يُسْتَجَابُ لَهُم»
[۵] اگر امر به معروف و نهى از منكر را ترك كنيد، چنانچه نيكان شما نيز دعا كنند، دعايشان مستجاب نمى‌شود.
[۶] . نهج البلاغه، كلمه قصار ۳۷۴.
[۷] . آل عمران، آيه ۱۱۰.
[۸] . آل عمران، آيه ۱۰۴.
[۹] . اصول كافى، ج ۵، كتاب جهاد، باب امر به معروف و نهى از منكر، ح۱.
[۱۰] . مجموعه ورّام، ج۲، ص ۸۶ .
