تحمل قرآن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
در فهم
قرآن، ظرفیتها با هم تفاوت دارد که در این مقاله به مختصری از آن اشاره می‌کنیم.
قرآن کریم کتابی عمیق و دارای باطن‌ها است و هر کس به حد ظرفیت وجودی خود می‌تواند از آن بهره مند شود و
ائمه (علیهم‌السّلام) نیز
آیات کریمه ی
قرآن را برای همه ی افراد یکسان معنی نمی‌کردند. برای برخی به ظاهر قرآن معنی می‌فرمودند و برای برخی به باطن قرآن؛ و این بستگی به تحمل آن افراد داشت.
«ذریح محاربی» که از اصحاب
امام صادق (علیه‌السّلام) است و دارای کتاب روایی است و جایگاهی بس تمام دارد، از امام ششم (سلام‌الله‌علیه) درباره ی معنای آیه ی کریمه ی «ثم لیقضوا تفثهم و لیوفوا نذورهم»
سپس، باید آلودگی هایشان را برطرف سازند؛ و به
نذرهای خود
وفا کنند. مطلبی را می‌پرسد و آن حضرت در جواب می‌فرمایند: مقصود از «تفثهم» ملاقات امام است یعنی پس از
حج به حضور
امام شرفیاب شدن. و مقصود از «و لیوفوا نذورهم» یعنی، آن عهدها را، که همان
مناسک حج است، انجام دادن.
عبدالله بن سنان که این روایت را از ذریح محاربی شنیده، می‌گوید: این مطلب برای من تازگی داشت خدمت امام ششم (علیه‌السّلام) شرفیاب شده عرض کردم: آیه را برایم معنا بفرمائید. آن حضرت فرمودند: «اخذ الشارب و قص الاظفار» یعنی موی
شارب را کم کردن و
ناخن را چیدن!
عبدالله بن سنان عرض می‌کند: «جعلت فداک ان ذریح حدثنی عنک بانک قلت له «لیقضوا تفثهم:» لقاء الامام «و لیوفوا نذورهم:» تلک المناسک» ذریح محاربی از شما نقل می‌کند که فرموده‌اید مقصود از آیه، لقای امام و انجام مناسک است ولی شما برای من به گونه ی دیگری تفسیر می‌کنید. امام صادق (علیه‌السّلام) فرمودند: «صدق ذریح و صدقت» هم او
صادق و راستگوست و هم این خبر که داده است، صادق و درست است. «ان للقرآن ظاهرا و باطنا و من یحتمل مثل ما یحتمل ذریح؟»
قرآن ظاهری دارد که «ثم لیقضوا» بر اساس ظاهر به معنای اصلاح ظاهری بدن است و باطنی دارد که بر اساس آن، معنای این عبارت، اصلاح باطن و درون انسان است که با ملاقات امام (علیه‌السّلام) حاصل می‌شود و چون هر سؤال کننده‌ای نمی‌تواند اسرار قرآن و معارف باطن آن را تحمل کند، لذا قرآن را برای هر کس به قدر توانش تفسیر می‌کنیم و ذریح از حاملان اسرار قرآن است.
آنچه در
زیارت جامعه ی کبیره به امامان (علیهم‌السّلام) عرض می‌کنیم: «محتمل لعلمکم»
یعنی به شما
متوسل می‌شوم و از خدا می‌خواهم که بتوانم علم شما را تحمل کنم، ناظر به احادیث معروفی است که فرموده‌اند: «ان احادیثنا صعب مستصعب لا یحتملها الا نبی مرسل او ملک مقرب او عبد امتحن الله قلبه للتقوی»
یعنی فهم دقیق احادیث ما، بسیار مشکل است و کسی توان تحمل آن را ندارد جز
نبی مرسل یا فرشته ی مقرب یا بنده‌ای که
خداوند قلب او را برای
تقوا آزمایش کرده است.
جابر از حضرت
امام باقر (علیه‌السّلام) تفسیر آیه‌ای را پرسید و آن حضرت پاسخ دادند. بار دیگر از همان آیه پرسید و امام به گونه ی دیگری جواب فرمودند. جابر عرض کرد پیش از این، جواب دیگری فرمودید. حضرت امام باقر (علیه‌السّلام) می‌فرماید: «یا جابر ان للقرآن بطنا و للبطن بطن و له ظهر و للظهر ظهر، یا جابر لیس شیء ابعد من عقول الرجال من تفسیر القرآن، ان الآیة یکون اولها فی شیء و آخرها فی شیء و هو کلام متصل متصرف علی وجوه»
؛ ای جابر برای قرآن بطن است و برای آن بطن هم بطن است و برای
قرآن ظهر است و برای ظهر آن نیز ظهر است؛ ای جابر هیچ چیزی مانند تفسیر قرآن از عقل‌های مردان دور نیست، به درستی که اول آیه‌ای در چیزی سخن می‌گوید و آخرش در چیز دیگر و قرآن، کلام متصل و پیوسته‌ای است که وجوه فراوان دارد.
گفتنی است که پی بردن به معانی باطنی قرآن مخصوص پاکان و معصومین (علیهم‌السّلام) است لیکن پیروان راستین علمی و عملی آن جان‌های نورانی به مقدار پیروی از آنان سهمی از ادراک باطن را خواهند داشت؛ البته همان طور که ظاهر آیات تفسیر کننده ی یکدیگر بوده و با هم مرتبطند، باطن آنها نیز بیان کننده ی همدیگر بوده و با هم پیوند ناگسستنی دارند.
سایت اندیشه، برگرفته از مقاله «تحمل قرآن»
