تربیت جنسی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تربیت جنسی، تربیت انسان‌ها در دوره‌های
رشد کودکی، نوجوانی و جوانی است. آمادگی روانی برای ازدواج و داشتن یک زندگی سالم خانوادگی برای آنها، ضرورت توجه به
احکام دینی را ایجاب می‌کند.
اسلام، دینی است که به همه‌ی جوانب زندگی انسان توجه دارد، لذا تربیت جنسی نیز از نظر اسلام دور نمانده است و بزرگان ائمه و
قرآن راهکارهایی برای تربیت جنسی کودکان ارائه کرده‌اند. آموزه‌های دینی مسائل جنسی را مورد بررسی قرار داده و با پرورش استعدادهای افراد جامعه، کمک شایانی را به ارتقای سطح سلامت و تحقق اهداف عالی تعلیم و تربیت کرده است و از
انحرافات جنسی جلوگیری نموده است.
هدف اصلی از تربیت جنسی قرب الهی است. فرد زمانی که از فشار
غریزه ی جنسی در امان باشد می‌تواند با خیالی آسوده به تفکر و عبادات بپردازد. تربیت جنسی کودکان در عصر حاضر یکی از دغدغه‌های اصلی خانواده‌هاست این نوع تربیت زیر مجموعه‌ای از نظام تعلیم و تربیت است و در اسلام نیز این تربیت مورد توجه قرار گرفته است.
تعریف مناسبی که می‌توان از تربیت جنسی ارائه کرده‌اند این گونه است: «فرد در
دوره‌های رشد کودکی، نوجوانی و جوانی به گونه‌ای پرورده شود و آموزش ببیند که با
جنسیت خود آشنا گردد و آنها را بپذیرد، قدردان وجود خویش باشد و به آن افتخار کند، نقش
مذکر یا
مؤنث بودن از لحاظ اجتماعی را یاد بگیرد، و احکام و آداب دینی در ارتباط با مسائل جنسی مربوط به خود و روابط با همجنس و جنس مخالف را فرا گیرد، آمادگی روانی برای ازدواج و تشکیل خانواده را پیدا کند، با مسائل مربوط به زندگی خانوادگی و روابط با همسر آشنا گردد و در سایه‌ی آن، به آرامش برسد به گونه‌ای توانمند شود که عواطف و فعالیت‌های جنسی خویش را در جهت قرب الی الله و جلب خشنودی خداوند، به کار گیرد».
هر عملی دارای اهدافی است. تربیت جنسی نیز به عنوان زیر شاخه‌ای از تعلیم و تربیت باید هدفی را دنبال کند. هدف نهایی از تربیت جنسی قرب الی الله و رسیدن به
کمال مطلق و خشنودی خداوند است اما برای رسیدن به این هدف می‌توان اهداف واسطه‌ای دیگر نیز در نظر گرفت.
یکی از اهداف مهم تربیت جنسی این است که
رشد جنسی کودکان، در شرایطی سالم و طبیعی و به دور از هرگونه نارسائی‌ها،
بلوغ زودرس و سایر انحرافات جنسی انجام گیرد.
تربیت صحیح جنسی، باعث به وجود آمدن آگاهی صحیح و داشتن توقعات بجا از هویت جنسی کودکان است. این آگاهی صحیح می‌تواند با توانایی‌های جنسی مطابقت کامل داشته باشد. این هدف باید در دوره‌ی کودکی و نوجوانی بر آورده شود، تا فرد در سنین بزرگ‌سالی بتواند مسئولیت‌های خود را مناسب با جنسیتش انجام دهد.
از اهداف مهم تربیت جنسی، این است که زنان و مردان بتوانند خود را به طور صحیح و بدون استفاده از روش‌های ناسالم
ارضا کنند.
هدف مهم دیگر تربیت جنسی، جلوگیری از انحراف افراد جامعه و حفظ آنان از فساد و آلودگی‌های جنسی است. این هدف می‌تواند جمله‌ی معروف «پیشگیری، بهتر از درمان است» برای ما تداعی کند.
تربیت جنسی صحیح کودکان باعث می‌شد که غریزه‌ی جنسی آنان در سنین بزرگ‌سالی به درستی اداره شود و آنان در بزرگ‌سالی با ازدواجی صحیح و پیوندی عمیق بتوانند خانواده‌ای سالم و در نتیجه جامعه‌ای سالم و به دور از
فساد اخلاقی داشته باشند.
اولین و کوچک‌ترین و در عین حال مهم‌ترین نهاد تربیتی خانواده است. در این نهاد است که کودک آداب معاشرت، و قوانین زندگی اجتماعی،مهارت‌های زندگی و سنت را می‌آموزد. در این میان والدین به عنوان نخستین آموزگاران زندگی باید در آموزش مسائل تربیتی و از جمله مسائل جنسی به کودکان دقت لازم را بنمایند. در این قسمت نکاتی در باره ی خانواده و نقش آن در تربیت کودکان می‌پردازیم.
امام باقر (علیه‌السلام)، برای جلوگیری از پیامدهای ناگوار کمبود محبت و اینکه فرزندان در آینده، بتواند عقده‌ی حقارت را از خود دور کنند و عکس‌العمل محیطی از خود نشان دهند می‌فرماید: «به خدا سوگند، من در ارتباط با بعضی از فرزندانم،
شخصیت او را می‌سازم. او را روی زانوی خود می‌نشانم و بسیار به او محبت می‌کنم. زیاد به او محبت می‌دهم و او را به عنوان نعمت خداوند بزرگ می‌بینم. با آن که این همه احترام و محبت، شایسته‌ی فرزند دیگر من است، اما این نوع کارها را می‌کنم تا او به عوارضی مبتلا نشود. جان فرزند شایسته‌ام از شرّ او مصون باشد و با او رفتاری را که برادران
یوسف(علیه‌السلام) با وی نمودند، ننماید.»
متاسفانه در جامعه‌ی ما، شاهد والدینی هستیم که تمایل دارند فرزندانشان را تمام وقت زیر نظر بگیرند و همه‌ی رفت و آمدهای آنان را کنترل کنند. آنان به تصور اینکه فرزندانشان از درک و شعور بالایی برخوردار نیستند و نمی‌توانند در جامعه، از عهده‌ی وظایف محوله‌ی خود به نحو احسن برآیند، دائماً مراقب رفتارهای آنان بوده و اجازه‌ی هیچ گونه ابتکار عملی را به آنان نمی‌دهند.
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نیز به این امر توجه کرده و می‌فرماید: «به هیچ وجه، فرزند خود را به نادانی و نفهمی متهم نکنید.
افرادی که در دوران کودکی خود، دچار مشکلات پیچیده‌ای شده‌اند و در خود
احساس حقارت شدید کرده‌اند، در بزرگ‌سالی افرادی مبتلا به انحرافات جنسی خواهند بود. آنها درک صحیحی از زندگی جنسی و عاطفی خود نخواهد داشت.
پیامبر اکرم (صلیاللهعلیهوآلهوسلم) نیز در به این امر مهم توجه کرده و می‌فرماید اکِرمُو اَولادَکُم و اَحسِنُوا آدَا بَهُم. به فرزندانتان احترام کنید و با آداب و روش پسندیده، با آنها معاشرت نمایید.
نکته‌ی بسیار مهمی که باید از سوی والدین رعایت شود، این است که هرگز اجازه ندهند که کودکان
روابط زناشویی آنها را ببینند. پیامبر اسلام می‌فرماید
سوگند به آن که جانم در دستان او است، اگر هنگام روابط زناشویی والدین در خانه، کودک بیدار باشد و آنان را بنگرد و سخنانشان را بشنود و نفس آنها را احساس کند، آن کودک رستگار نخواهد شد. اگر آن کودک، پسر باشد، زنا کار می‌شود، و چون دختر باشد، به زنا تن می‌دهد.
مدرسه همان طوری که می‌تواند محیطی برای آموزش و تربیت صحیح کودکان باشد، می‌تواند به محیطی ناسالم و مخرب برای کودکان تبدیل شود. چون شاگردان، از رفتارهای معلم خود الگو برداری می‌کنند باید رفتار و گفتار آنها نیز شایسته و مطابق با اصول شریعت باشد.
امام علی (علیه‌السلام) در این باره می‌فرماید: کَثَرَهُ الْفُجُورِ مِنَ اْلعُلَماءُ. زیادی نابهنجاری‌ها در بین مردم، ناشی از معلمان و علمای ناشایسته است.
کودکان به علت عدم آگاهی به مشخصات دوست واقعی اغلب دوستانی اتفاقی برای خود می‌گزینند. این وظیفه‌ی خطیر والدین است که کودکان را به سوی دوستان سالم راهنمائی کنند. کودکان از هفت سالگی، تحت تاثیر همسالان و دوستان خود واقع می‌شوند. پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) با اشاره به تاثیر دوست در منش و رفتار فرد، می‌فرماید: «آدمی، تحت تاثیر رفیق، از روش و عملکرد او پیروی می‌کند. از این رو، ببینید در انتخاب دوست، با چه کسی طرح رفاقت می‌ریزد.
رسانه‌های ارتباط جمعی باعث شده‌اند که جهان کنونی به دهکده‌ای کوچک تبدیل شود که اخبار و اطلاعات در کمترین زمان ممکن به دورترین نقاط جهان مخابره شوند. وسایلی چون: تلویزیون، رادیو، ویدئو، ماهواره، اینترنت و... ارتباط با سایر نقاط جهان را آسان کرده‌اند. وسایلی چون ماهواره و اینترنت علاوه بر اطلاعات و کاربردهای مفید، انحرافاتی را نیز به همراه داشته‌اند.
فیلم‌های
پورنو گرافی، از جمله عواملی است که در جهان کنونی ما، بنیاد‌های اخلاقی جوامع بشری را به شدت تهدید می‌کند. این عامل مخرب که در ابتدا از فیلم‌های ساده جنسی شروع می‌شود به مرور زمان به فیلم‌هایی تبدیل می‌شود که در آن به آزار شدید قربانیان خود می‌پردازد. این فیلم‌ها که باعث به وجود آمدن بسیاری از رفتارهای ناهنجار جنسی می‌گردد که ساده‌ترین آنها، استمناست.
رابطه با افرادی که بدون هیچ گونه محدودیتی مسائل جنسی را علناً مطرح می‌کنند حیا را از کودکان گرفته و ارزش‌های اخلاقی و دینی را در نظر آنان سست می‌کند و در نهایت آنان را به انحرافات جنسی می‌کشاند. امام علی (علیه‌السّلام) در این باره می‌فرماید، «هم‌نشینی با هواپرستان، ایمان را به دست فراموشی می‌سپرد و شیطان و اعمال شیطانی را به حضور می‌کشاند.»
اختلاط زن و مرد در بسیاری موارد باعث انحرافات شدید جنسی در کودکان می‌شود. نباید تصور کرد که کودکان مسائل جنسی را متوجه نمی‌شوند. پیامبر اکرم (صلی الله‌علیه‌وآله) به این عامل اشاره می‌کند و می‌فرماید: «هیچ چیزی را مربوط به زمان‌های بعد، خطرناک‌تر از اختلاط و ارتباط مردان با زنان، نمی‌بینم.»
خصوصیات زیستی، شناختی، عاطفی و اجتماعی دو جنس دختر و پسر و توجه به تفاوت‌های آن دو جنس، هویت جنسی نامیده می‌شود. شکل دهی هویت فرزندان به عواملی بستگی دارد، مانند: نگرش والدین در مورد دختر و پسر، فرهنگ‌های جامعه‌ی آنان و عوامل زیستی، روانی، عاطفی و اجتماعی. والدین باید از
تبعیض جنسیتی بین دختر و پسر پرهیز کنند و به آنها آموزش دهند که هر جنسیتی دارای ارزش خاص خود است پدر و مادر باید بتوانند هویت و نقش جنسی فرزندان را به آنها تعلیم دهند تا فرزندان در آینده، انسان‌هایی کامل و با اعتماد به نفس باشند و نقش پدری و مادری را به خوبی ایفا کنند.
غریزه‌ی جنسی از زمان تولد، در نهاد هر انسانی نهفته است نباید تصور کرد که کودکان تا زمان
بلوغ، از رفتارهای جنسی، تاثیر نمی‌پذیرند، کودکان نیز غریزه‌ی جنسی را در وجود خود احساس می‌کنند. اسلام به این مسئله نیز توجه کرده است و تاکید می‌کند که کودکان هم
میل جنسی دارند، اما باید به تحریک آنها نپرداخت.
شیوه‌های پیشگیری از انحراف کودکان در اسلام:
والدین باید از انجام دادن
عمل زناشویی در جایی که کودکان نیز حضور دارند و می‌توانند آن را درک کنند جلوگیری کنند تا از تحریکات جنسی خودداری شود. این خود داری باید از دوران نوزادی تا سنین نوجوانی و بعد از آن انجام شود.
پیامبر اکرم(صلیاللهعلیهوآلهوسلم) می‌فرماید: «قسم به آن که جانم دردست اوست. اگر مردی با همسرش هم آغوش شود و در خانه، کودکی بیدار باشد و آنها را ببیند و صدا و نفس آنها را بشنود، هیچ گاه رستگار نمی‌شود. اگر پسر باشد یا دختر زناکار می‌شود.»
از آن جا که کودکان ذهن پرسش گر و کنجکاوی دارند نباید هیچ گونه زمینه‌ی انحراف را در آنها به وجود آورد. حتی لباس خواب و یا وضعیت خاص والدین در رختخواب می‌تواند ذهن کودک را به خود مشغول کند و زمینه ساز انحراف جنسی در کودکان شود. به همین دلیل اسلام به این مسئله توجه کرده است و خداوند در قرآن می‌فرماید: «ای کسانی که ایمان آورده‌اید، باید بردگان و کودکانتان که به حد بلوغ نرسیده‌اند، در سه وقت از شما اجازه بگیرند: قبل از نماز صبح، در نیم روز، هنگامی که لباس‌های خود را بیرون می‌آورید و بعد از نماز عشاء: این سه هنگام، زمان خلوت کردن برای شماست. پس از آن، نه بر شما اشکالی وارد است، نه بر آنها که بر شما وارد شوند و آمد و شد کنند. هنگامی که کودکان شما بالغ شدند، باید همانند قبل، اجازه بگیرند. خداوند، این گونه آیات خود را برای شما آشکار بیان می‌کند و خداوند، دانا و حکیم است»
برهنه شدن در حضور کودکان، از دو جهت می‌تواند اثرات نامطلوبی بر آنها داشته باشد: از یک سو، باعث از بین رفتن حیای آنها می‌شود و از دیگر سو، تمایلات جنسی آنها را تحریک می‌کند. برهنه کردن کودکان و نگاه به
عورت آنها نیز همین اثر را در مورد فرزندان دارد.
امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرماید: «بدترین جای خانه حمام است؛ چرا که باعث پرده دری و آشکار شدن عورت است؛ و از طرف دیگر، حمام جای خوبی است؛ چرا که آتش
جهنم را به یاد انسان می‌آورد و ادب حکم می‌کند که مرد، پسرش را با خود به حمام نبرد تا چشم فرزندش به عورت پدر نیفتد.
امام علی (علیه‌السّلام) با اشاره به این که کودکان از شش سالگی به بعد، تحریک جنسی بیشتری را تجربه می‌کنند و دستمال کردن عورت کودک، باعث انحراف جنسی او می‌شود، می‌فرماید: «دستمال کردن زن به آلت دخترش هنگامی که به شش سالگی برسد، نوعی زناست.
» این عمل ممکن است در آینده توسط خود کودک انجام شود و در نتیجه باعث
خود ارضائی او در بزرگ‌سالی می‌شود.
با وجود این که اسلام به محبت کردن، نوازش کردن و بوسیدن کودکان توصیه کرده است، اما این رفتار، در سنین خاصی، از سوی نامحرمان منع شده است. امام علی (علیه‌السّلام) می‌فرماید: «هنگامی که دختر به شش سالگی رسید، جایز نیست که او را مرد نامحرمی ببوسد و یا او را فشار دهد»
با توجه به دستوری که در سوره‌ی نور، درباره‌ی لزوم اجازه گرفتن فرزندان در هنگام ورود به اتاق والدین آمده است، به طریق اولی خوابیدن کودکان، در بستر والدین جایز نمی‌باشد. از این رو، والدین باید به این امر، توجه داشته باشند که کودکان را از سنینی که می‌توانند برای ورود به اتاق اجازه بگیرند، (تقریباً از سن سه سالگی) از خوابیدن در بستر خود منع کنند و در بستری جداگانه بخوابانند. بستر کودکان دختر و پسر باید در سنین خاصی، از یکدیگر جدا شود روایاتی وجود دارد که سن جدا سازی را، شش، هفت و ده سالگی می‌داند.
مسائل جنسی از زمان خردسالی و حتی از ابتدای تولد با انسان
همزاد است بنابراین کودکان همواره سؤالاتی درباره‌ی این مسائل در ذهن دارند. به نظر می‌رسد که باید به سؤالات کودکان در سطح فهم آنان، پاسخ‌های قانع کننده و صحیح داد. چون اگر کودکان با پاسخ صحیح رو به رو نشوند ممکن است از طریق دوستان ناسالم و منابع ناصحیح به پاسخ سؤالات خود برسند که البته انحرافات جنسی نیز به همراه خواهد داشت.
الف. باید توجه داشت که در پاسخ گوئی به پرسش‌های جنسی کودکان، شفافیت، تا حدی باشد که ابهام‌های ذهنی آنها را برطرف کند.
ب. نباید با پاسخ‌های غیرمنطقی، میل جنسی کودکان را تحریک کرد
ج. هر کدام از والدین بتوانند بهتر پاسخگویی سؤالات جنسی کودکان باشد، باید او جواب گوی فرزندان باشد.
د. نباید با پاسخ‌های بی‌شرمانه،
حیا را در کودکان از بین برد.
ه. نباید کودکان را با پاسخ‌های نفرت انگیز از خود دور کرد. برخی از والدین به دلیل شرم و حیا یا فرهنگ خاص خود، از پاسخ دادن طفره می‌روند یا عصبانی می‌شوند.
و. جواب‌ها باید به‌اندازه‌ی عقل و درک کودکان باشد و کودکان را در حد خودشان قانع کند و از توضیحات اضافی باید خودداری کرد.
اما راههای دیگری نیز برای تربیت کودک وجود دارد که به طور غیرمستقیم در تربیت کودک مؤثر است، در این جا به برخی موارد اشاره می‌کنیم:
اعمال دینی با فطرت انسان هماهنگی کامل دارد. آموزش مسائل دینی که آکنده است از فضائل اخلاقی، پاکی و صداقت، یاد کردن خداوند به مهربانی و بخشش، می‌تواند کودکان را به مسیر صحیح زندگی، هدایت کند و از عمل به رفتارهای ناصحیح جنسی دور سازد. پیامبر اکرم والدین را توصیه می‌فرمود که از شش سالگی فرزندان خود را با اعمال دینی آشنا سازد و به نماز خواندن تشویق کنند. روزی پیامبر به کودکانی برخورد نمود که با احکام و آداب دینی آشنایی نداشتند. پیامبر ناراحت شدند و فرمودند: «وای بر فرزندان
آخرالزمان از دست پدرانشان! » یکی از اصحاب گفت: ای رسول خدا! از دست پدران مشرکشان؟ پیامبر اکرم (صلی‌الله‌وعلیه‌وآله) فرمود: «نه! بلکه از دست پدران مؤمنشان، که هیچ چیز از فرائض و احکام الهی را به آنها نمی‌آموزند و حتی ممکن است اگر کودکان، خودشان یاد بگیرند؛ ولی والدین، مانع آنها شوند. این والدین به‌اندک کارهای دنیوی از ناحیه‌ی کودکان، راضی می‌شوند و هیچ توجیهی به اخلاق و معنویت آنها نمی‌کنند. من از این‌ها بیزارم و آنها از من بیزار.»
دعا کردن کودکان همواره آنها را از شر شیاطین و وسوسه‌های آنها در امان نگه می‌دارد و باعث می‌شود که از لحاظ روانی توانمندی‌های مناسبی کسب کنند تا از انواع انحرافات (از جمله انحراف جنسی) در امان بمانند.
امام رضا (علیه السلام)، آموزش «
معوذتین» را به کودکان توصیه کرده می‌فرماید: «فردی که از سنین کودکی، هر شب، سوره‌ی فلق و ناس را هر کدام سه بار بخواند و قل هو الله احد را صد بار یا اگر نتوانست، پنجاه بار بخواند، خداوند – عزوجل – هر گرفتاری‌ای که بر کودکان وارد می‌شود یا بیماری‌ای مانند دل درد و... از او دور می‌کند تا وقتی که پیر می‌شود. پس اگر خود را به آن عادت بدهد یا خانواده‌ای او را عادت دهند تا روزی که فوت کند، خداوند، او را حفظ می‌کند.
آموزش فضایل اخلاقی در کودکان باعث رشد شخصیت آنها و پرورش روح و روان کودکان می‌شود. با آموزش فضایل اخلاقی می‌توان در برابر رذایل اخلاقی، به خوبی مقاومت کرد و آنها را نابود ساخت. در این مبحث به برخی از فضایل اخلاقی اشاره می‌شود.
حیا در روایات، هم ردیف با دین معرفی شده است. پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) می‌فرماید: «حیا، تمام دین است» حیا،
حالت روحانی است که از ترس و عفت ترکیب شده است. روان شناسان، با تاکید بر تربیت جنسی کودکان در محیط خانواده، از طریق ایجاد حیا در دختران و پسران می‌نویسد: حیا، خصلتی مهم در وجود انسان و مهارت نگهداری خویشتن در اجتماع به صورت شایسته و متواضعانه و خودداری و تحمل است. اساس عفت و پاکدامنی، حیاست. حیا در گفتار و رفتار و کردار باعث بزرگ منشی و وقار است. این خصلت را باید خیلی زود در کودکان پرورش داد. برای این منظور، خانواده باید دارای شرایط مساعدی باشد. حیا، باعث احترام و
عفت نسبت به جنس مخالف می‌شود.
اکنون به اختصار به شیوه‌های پرورش حیا نگاهی می‌اندازیم:
والدین، معلمان فرزندان در تعلیم آموزه‌های اخلاقی هستند. کودکان همواره سعی می‌کنند که خود را به پدر و مادر شبیه کنند و به آنها نزدیک‌تر شوند. والدینی که از حیا برخوردارند و این خصیصه را در وجود خود پرورش می‌دهند، زمینه‌ی رشد این صفت را در فرزندان خود نیز به وجود می‌آورند. والدین نباید اعمالی انجام دهند که حیا را در کودکان از بین ببرد. اعمالی چون، ظاهر شدن در حضور کودکان با لباس‌هایی نازک یا نیمه
عریان، شوخی‌ها و خنده‌های زننده در برابر نامحرمان.
والدین، علاوه بر اینکه خود باید الگویی عملی در مقید بودن به حیا باشند وظیفه دارند به پیامدهای خوشایند این خصلت و حکمت‌های موجود در این فضیلت در برابر کودکان اذعان کنند. امام علی (علیه‌السّلام) می‌فرماید: حیا، انسان را از انجام دادن کارهای زشت، باز می‌دارد.
اظهار تنفر و ناراحتی از طرف والدین، در قبال کارهای ناشایست کودکان می‌تواند شیوه‌ی خوبی برای جلوگیری از این کارهای ناشایست در آینده باشد. از این رو، زمانی که کودکان به عمل قبیحی دست می‌زنند، نباید به آنها لبخند بزنند و یا حتی سکوت کنند بلکه باید از این رفتارها اظهار ناراحتی نمایند تا کودکان متوجه زشتی عمل خود شوند. البته والدین نباید در این عمل دچار افراط و تفریط شوند و کودکان را بیش از‌اندازه مورد آزار قرار دهند.
عفت (پاکدامنی) حالت نفسانی است که باعث می‌شود شهوات و هواهای نفسانی نتوانند بر انسان غلبه کنند و عفیف، یعنی خود نگهدار و با متانت. در روایات، عفت به معنای «ترک محرمات جنسی آمده است. امام علی(علیه‌السلام) می‌فرماید: «عفت (
خود کنترلی جنسی)، شهوت را ضعیف می‌کند.»
سایت راسخون، برگرفته از مقاله «تربیت جنسی کودکان از منظر اسلام »، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۱۲/۲.
