ترتیب آیات•
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ترتیب آیات، بررسی ترتیب
آیات است.
درباره ترتیب آیات که به آن
تنسیق، ترتیب تدوین آیات، تالیف،
جمع و
نظم آیات نیز گفته می‌شود دو دیدگاه وجود دارد:
بیشتر دانشمندان معتقدند ترتیب آیات در سوره‌های قرآن، توقیفی است؛ یعنی به دستور و ارشاد
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم صورت گرفته و
رای و سلیقه
صحابه در پدید آمدن این ترتیب دخالتی نداشته است.
ادله این
نظریه به قرار ذیل است:
فریقین بر این امر
اجماع دارند که ترتیب
آیات قرآن به روش و ترتیب موجود،
توقیفی است. البته مستند این اجماع،
نص‌های فراوانی است که بر توقیفی بودن آیات دلالت دارند.
از آن جا که قرآن کریم
معجزه همیشگی پیغمبر
اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم است، به
حکم عقل اسلوب و نظم شگفت انگیز آن در ترتیب آیات هم باید معجزه باشد؛ پس نباید دست
بشر در آن دخالت داشته باشد و طبق
قیاس و رای به تقدیم و تاخیر آیات نظر بدهد.
نصوص و
روایات صحیح و
متواتر درباره ترتیب آیات در کتاب‌های عامه وخاصه فراوان است؛ به طوری که مجالی برای ابراز
شک باقی نمی‌گذارد.
برخی از دانشمندان مانند
علامه مجلسی معتقدند ترتیب آیات توقیفی نیست؛ بلکه سلیقه و نظر
صحابه، آن‌ها را به این نظم درآورده است.
علامه مجلسی رحمة‌الله‌علیه درباره «تالیف القرآن و انه علی غیر ما انزل الله عزوجل» ضمن استشهاد به
تقدیم و تاخیر آیات می‌گوید: صحابه طبق
آرا و سلیقه خود آیات قرآن را به صورت موجود به نظم درآورده‌اند.
جمع آوری و ضبط
آیات در هر
سوره به ترتیب موجود غالبا بر حسب
ترتیب نزول آن‌ها انجام گرفته است. البته آیاتی هم بوده‌اند که به دستور پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم میان سوره‌ای در جایی قرار می‌گرفت که قبلا کامل و ختم شده بود، و در واقع، برخلاف ترتیب
نزول آیه جای می‌گرفت. این موارد در زمره مستثنیات عدول از ضبط آیات بر حسب ترتیب نزول آن‌ها بوده و به دستور خاص نیاز داشته است.
ترتیب سور؛
ترتیب قرآن.
فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «ترتیب آیات».
