• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

تزیین مکر کافران (قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



هدف مشرکان از ترویج بت پرستی و الوهیت بتها و جلب توجه عامه بسوی آنها، تنها و تنها بدست آوردن پول و زخارف دنیا است، و شیطان هم این مکر و نقشه را در نظر آنان جلوه داده، و گرنه هیچ سبب دیگری در مشرک بودن آنان نیست، نه دلیلی، و نه جهت دیگری، و هر چند شیطان این نقشه‌ها را در نظر آنان زینت داده و گمراهشان ساخته.



قرآن کریم می فرماید، تزیین مکر و دروغهای مشرکان، از عوامل شرک کافران می باشد: «... وجعلوا لله شرکاء قل سموهم‌ام تنبـونه بما لا یعلم فی الارض‌ام بظـهر من القول بل زین للذین کفروا مکرهم...» ...آنان برای خدا شریکانی قرار دادند، بگو آنها را نام ببرید! آیا به او چیزی را خبر می‌دهید که از وجود آن در روی زمین بیخبر است؟ یا سخنان ظاهری (و تو خالی) میگوئید، (نه، شریکی برای خدا وجود ندارد) بلکه در نظر کافران دروغهایشان زینت داده شده (و بر اثر ناپاکی درون، چنین می‌پندارند که واقعیتی دارد) و آنها از راه (خدا) باز داشته شده اند... .


بعد از آنکه فرمود: «وجعلوا لله شرکاء» دوباره با بیان دیگری که از بیان سابق اخذ شده گفتارشان را باطل نموده است. پس پیغمبر خود را دستور می‌دهد به اینکه با ایشان به نوعی که در باب خود عجیب و بی سابقه است احتجاج نموده، به ایشان تکلیف کند این شرکاء را توصیف کنید، چون صفات است که هر چیزی را متعین، و شؤون و آثار آن را مشخص می‌کند. و اگر این بتها شرکای خدا و شفعای درگاه او باشند باید صفاتی داشته باشند که با داشتن آن صفات به چنین شأن و مقامی رسیده باشند، همانطور که خدای تعالی از این نظر معبود است که حی و علیم و قدیر و خالق و مالک و مدبر است، و بهمین جهت رب هر چیزیست. و لیکن بتها وقتی اسمشان برده می‌شود و معرفی می‌شوند جز اسامی هبل و لات و عزی صفت و فضیلتی که بخاطر آن شریک خدا شده باشند برای آنها شمرده نمی‌شود.


سپس دستور می‌دهد از ایشان بپرسد «ام تنبئونه بما لا یعلم فی الارض»، و کلمه «ام» در اینجا منقطعه، و به معنای بل است. یعنی : بلکه معنای بت پرستی و شرک ورزی شما این است که خدا را خبر دهید از چیزی که خود او خبر ندارد، چون اگر او در زمین شریکی می‌داشت حتما خودش اطلاع می‌داشت، و شریک در تدبیر خلق چیزی نیست که شریک دیگر از او بی خبر بماند، زیرا بالاخره از اینکه شخص دیگری تدبیر دیگری در خلائق دارد می‌فهمد که حتما مدبری غیر خودش وجود دارد. و خدای سبحان خود به تنهایی تمامی امور است، و او از غیر خودش هیچ تدبیر و اثری در این باب ندیده، چه اثر مخالف و چه موافق.
دلیل بر اینکه خدا شریکی برای خود سراغ ندارد، این است که او قائم بر تمامی نفوس و واقف است به آنچه نفوس می‌کنند. و به عبارت دیگر هم خلق از اوست، و هم امر، و او به شهادت برهانی که جای تردید در آن نیست بر هر چیزی شهید و ناظر است.


آنگاه اضافه می‌کند که «ام بظاهر من القول»، بلکه این خبری که می‌دهید که برای خدا شرکائی هست صرف گفتار، و خالی از حقیقت است. و از بعضی مفسرین نقل شده که گفته‌اند: منظور از ظاهر قول، ظاهر کتابیست که از ناحیه خدا نازل شده باشد، و حاصل آیه این است که نه دلیل عقلی بر الوهیت و شریک بودن این بتها دارید، و نه دلیلی نقلی، ولی این معنا از الفاظ آیه بعید است.


و اما وجه ارتباط میان این سه دلیل، این است که بت پرستان در پرستش بتها و شریک خدا قرار دادن آنها متردد بودند، زیرا از هر طرف اشکال بر ایشان وارد بود اگر بگویند شریک خدایند، دلیلی ندارند، چون در بتهای خود اوصافی که دلالت بر الوهیت آنها بکند سراغ ندارند، و اگر ادعا کنند که چنین اوصافی در بتهای خود دیده‌اند، دروغ گفته‌اند، زیرا معنایش این می‌شود که ایشان به وجود شرکای خدا پی برده باشند، ولی خداوند از وجود آنها بی خبر باشد. و اگر به صرف لقلقه زبان اکتفاء کنند، بدون اینکه حقیقتی داشته باشد در حقیقت خواسته‌اند خدا را فریب دهند، و خدا بزرگتر از این حرفها است، خیلی هم بزرگتر است.
زمخشری در کشاف گفته : این احتجاج و اسلوبهایش بسیار عجیب است، و خود با زبانی رسا و شیوا فریاد می‌زند که از زبان بشر نیست، مگر کسی معرفت و یا انصاف نداشته باشد.


«بل زین للذین کفروا مکرهم و صدوا عن السبیل و من یضلل الله فما له من هاد»، کلمه بل به معنای اعراض و آیه شریفه اعراض از دلیلهای ذکر شده و لوازم آنست، و معنایش این است که این دلیلها را واگذار، زیرا اینان اگر برای خدا شریک قائل می‌شوند بخاطر هیچ یک از این وجوه که گفتیم نیست، بلکه علتش تنها این است که شیطان شرک را در نظرشان جلوه داده و بدین وسیله از راه خدایشان باز داشته است.


چون اینان علم دارند بر اینکه هیچ حجتی بر شرکت این شرکاء ندارند، و این را هم می‌دانند که صرف ادعا، بتها را شریک خدا نمی‌سازد، لیکن هدفشان از ترویج بت پرستی و الوهیت بتها و جلب توجه عامه بسوی آنها، تنها و تنها بدست آوردن پول و زخارف دنیا است، و چون دعوت تو سد راه منافع ایشان است، از این نظر از در لجبازی و دشمنی با تو نسبت به عبادت بتها تعصب به خرج داده، مردم را بیش از پیش بسوی بت و بسوی توسل به آن دعوت می‌کنند، تا هم سد راه تو شوند، و همه مردم را گمراه کنند.


شیطان هم این مکر و نقشه را در نظر آنان جلوه داده، و گرنه هیچ سبب دیگری در مشرک بودن آنان نیست، نه دلیلی، و نه جهت دیگری، و هر چند شیطان این نقشه‌ها را در نظر آنان زینت داده و گمراهشان ساخته. و ایشان هم مردم را گمراه نمودند، و لیکن در عین حال خداوند گمراهشان کرد و از نعمت هدایت محرومشان نمود، و کسی که خدا او را گمراه کرده باشد هدایت کننده‌ای نخواهد داشت.


۱. رعد/سوره۱۳، آیه۳۳.    
۲. ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبائی، ج۱۱، ص۴۹۷.    
۳. تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج۱۰، ص۲۲۹.    
۴. تفسیر صافی، فیض کاشانی، ج۳، ص۷۲.    
۵. مجمع البیان، شیخ طبرسی، ج۶، ص۴۲- ۴۴.    
۶. الدر المنثور، سیوطی، ج۴، ص۶۵۶.    



فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «تزیین مکر کافران».    



جعبه ابزار