تضادّ
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مراد رابطه بین دو امر وجودى یا دو
قضیه کلّیه غیر قابل جمع است.
تضاد ، در
منطق یکى از اقسام
تقابل است و گفته مى شود که
ضد هر چیزی، امر وجودیى است که با آن چیز در یک زمان و مکان ( با لحاظ سایر شرایط ) اجتماع نمى کند ؛
براى مثال ، ضد سیاهی، سفیدى است که هیچ گاه با هم در یک
موضوع اجتماع نمى کنند، هر چند ارتفاع هر دو محال نیست .
در قضایا نیز هر گاه دو قضیه کلّیه از نظر موضوع و
محمول متحد ، ولى از نظر
کیف (سلب و ایجاب ) مختلف باشند، " ضد " محسوب مى شوند، مانند . قضیه " هر انسانى متفکر است " که ضد قضیه " هیچ انسانى متفکر نیست " مى باشد.
از تضاد ، در بسیارى از مباحث
اصول سخن به میان آمده است، مانند مبحث
تنافی و
تعارض ادله ، زیرا تنافى بین دو دلیل یا به صورت
تناقض است یا به صورت تضاد . در جایى که مدلول دو
دلیل دو
حکم متفاوت باشد، تنافى به صورت تضاد نشان داده می شود ، زیرا
احکام شرعی با یکدیگر تضاد دارند. بنا بر این، اگر مدلول دلیلى
وجوب نماز جمعه و مدلول دلیل دیگر
حرمت آن باشد، تعارض این دو، به صورت تضاد است
.
جرجانی ، محمد بن علی ، کتاب التعریفات ، ص ۵۹
فیض ، علیرضا ، مبادى فقه واصول ، ص ۱۹۷
آخوندخراسانى ، محمدکاظم بن حسین ، کفایة الاصول ، ص ۴۹۶
مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی
