تفسیر روایی•
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تفسیر بر
اساس روایات منقول را تفسیر روایی گویند.
تفسیر روایی،
ماثور یا
نقلی،
تفسیر قرآن بر اساس
احادیث و
روایات حضرت
رسول اکرم صلیاللهعلیهوآلهوسلّم و
ائمه معصوم علیهالسّلام (از نظر
شیعه) است.
اهل سنت؛
صحابه و
تابعین را از مصادر تفسیر دانسته، به روایات منقول از آنان به
دلیل صحابی و تابعی بودن
اطمینان و از آنها در
تفسیر قرآن استفاده میکنند؛ در حالی که شیعه فقط به روایاتی
اعتماد دارد که از
معصوم باشد، و اقوال صحابه را به صرف صحابی بودن نمیپذیرد.
این شیوه تفسیر را میتوان اصلیترین شکل تفسیر و ریشه دارترین
طریق درک معانی و
معارف آیات قرآن شمرد. بررسی تاریخ تفسیر قرآن نشان میدهد این شیوه پس از مدتی جای خود را به روش "
تفسیر عقلی" یا "
تفسیر به رای" داد؛ ولی طولی نکشید که به سبب تندرویها در تفسیر به رای بار دیگر مزیت "
تفسیر نقلی" آشکار شد و جانی تازه گرفت.
مفسران معتقد به کاربرد حدیث در تفسیر قرآن برای اثبات
صحت روش و مبانی تفسیری خود، ادلهای را
اقامه کردهاند که به پارهای از آنها اشاره میشود:
۱.
استدلال به روایاتی که در
مذمت و
تقبیح تفسیر به
رای وارد شدهاند.
۲. عدم
جواز اعتماد به
ظن در تفسیر قرآن. طبق نظریه آنان تفسیری که پشتوانه روایی نداشته باشد،
اجتهاد شخصی است و مبنایی جز ظن و
گمان ندارد.
۳. معرفی
رسول اکرم صلیاللهعلیهوآلهوسلّم به
عنوان مبین قرآن توسط خود
قرآن: (وانزلنا الیک الذکر لتبین للناس ما نزل الیهم)؛ "و این قرآن را به سوی تو فرود آوردیم تا برای مردم آنچه را به سوی ایشان نازل شده است توضیح دهی"
؛ و این دلیلی است بر نیاز تفسیر به
روایات.
۴. اختصاصی بودن خطابهای قرآن. و به همین جهت، تنها راه بیان و توضیح قرآن مخاطبان آن (پیامبر صلیاللهعلیهوآلهوسلّم و سایر
معصومان علیهالسّلام ) هستند.
۵. ناتوانی
عقل از تفسیر قرآن. در این باره به روایاتی
استدلال کردهاند که راه
فهم قرآن را منحصر در روایات دانسته، و عقل را در تفسیر قرآن ناتوان میشمرد؛
۶. استدلال به
حدیث ثقلین. به مقتضای حدیث ثقلین،
تمسک به قرآن و کسب
هدایت از آن جز از راه
عترت و امامان معصوم علیهالسّلام ممکن نیست.
تفاسیر روایی؛
تفسیر ماثور.
فرهنگنامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «تفسیر روایی».