توکل بنی‌اسرائیل (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قوم موسی و
بنی اسرائیل برای
نجات از
شر کافران و برای رهایی از ضعف و ناتوانی در برابر
ستمگران قوم فرعون بر
خداوند،
توکل و
اعتماد کردند.
قوم موسی و
بنی اسرائیل برای
نجات از
شر کافران بر
خداوند،
توکل و
اعتماد کردند.
وقال موسی یـقوم... • فقالوا علی الله توکلنا... • ونجنا برحمتک من القوم الکـفرین. «
موسی گفت: «ای
قوم من! اگر شما به
خدا ایمان آورده اید، بر او توکل کنید اگر
تسلیم فرمان او هستید!» • گفتند: «تنها بر خدا
توکل داریم پروردگارا! ما را مورد
شکنجه گروه ستمگر قرار مده! • و ما را با رحمتت از (دست) قوم
کافر رهایی بخش.»
بنی اسرائیل برای رهایی از ضعف و ناتوانی در برابر ستمگران قوم فرعون بر خداوند، توکل و اعتماد کردند.
فما ءامن لموسی الا... علی خوف من فرعون وملاهم ان یفتنهم... • وقال موسی یـقوم... • فقالوا علی الله توکلنا ربنا لا تجعلنا فتنة للقوم الظــلمین. «(در آغاز،) هیچ کس به موسی
ایمان نیاورد، مگر گروهی از فرزندان قوم او (آن هم) با
ترس از
فرعون و اطرافیانش، مبادا آنها را شکنجه کنند زیرا فرعون، برتری جویی در
زمین داشت و از
اسرافکاران بود! • موسی گفت: «ای قوم من! اگر شما به خدا ایمان آورده اید، بر او توکل کنید اگر تسلیم فرمان او هستید!» • گفتند: «تنها بر خدا توکل داریم پروردگارا! ما را مورد شکنجه گروه ستمگر قرار مده!»
(همان گونه که
مال و
اولاد به دلیل داشتن جاذبه، آدمیان را مفتون خود می‌کند، ضعف و ناتوانی مردم نیز برای زورگویان،
فتنه و
آزمایش است و آنان را به
تجاوز بر ضعیفان ترغیب می‌کند.)
"فقالوا علی الله توکلنا ربنا لا تجعلنا فتنة للقوم الظالمین... من القوم الکافرین"
مؤمنین به موسی علیه‌السّلام در پاسخ
دعوت موسی که فرمود: "بر خدا توکل کنید گفتند: بر خدا توکل می کنیم، و سپس
دعا کردند که پروردگارا ما را فتنه مردم ستمکار مکن".
پس، معلوم می شود دعایی که کردند نتیجه توکلی بوده که بر خدای تعالی کردند، و آن دعا این بود که اولا لباس ضعف و ذلت را از تن آنان برکند و ثانیا آنها را از قوم ستمکار نجات دهد.
خواسته و دعای اولشان همان است که در جمله "ربنا لا تجعلنا فتنة للقوم الظالمین" به آن اشاره کردند، و علت و انگیزه اینکه چنین حاجتی را خواستند اینست که آنچه اقویای ستمگر را بر ضعفای مظلومین غره و مسلط می کند ضعف (و ظلم پذیری) طبقه ضعیف است. پس ضعیف به علت همان ضعفی که در او است فتنه قوی و مورد ستم او است، هم چنان که در
قرآن کریم اموال و اولاد را- بدان جهت که جاذبه و محبوبیت دارد- فتنه
انسان خوانده و فرموده: نما اموالکم و اولادکم فتنة" و معلوم است که
دنیا برای طالب آن فتنه است، پس اینکه از پروردگارشان خواستند که آنان را برای قوم ستمکار فتنه قرار ندهد، در حقیقت درخواست این بوده که ضعف و
ذلت آنان را با سلب غرض از آن سلب کند. ساده تر بگویم: خواسته اند بگویند ضعف و ذلت ما سبب فتنه ستمکاران است، ولی به جای اینکه رفع سبب را بخواهند رفع غرض و مسبب را خواسته اند.
مفهوم توکل این نیست که انسان
دست از تلاش و کوشش بردارد، و به گوشه انزوا بخزد و بگوید تکیه گاه من خدا است، بلکه مفهوم آن این است که هر گاه نهایت تلاش و کوشش خود را به کار زد و نتوانست مشکل را حل کند و موانع را از سر راه خود کنار زند، وحشتی به خود راه ندهد، و با اتکاء به لطف
پروردگار و استمداد از ذات پاک و
قدرت بی پایان او، ایستادگی به خرج دهد، و به
جهاد پی گیر خود هم چنان ادامه دهد، حتی در جایی که توانایی دارد نیز خود را بی نیاز از لطف خدا نداند، چرا که هر قدرتی هست بالآخره از ناحیه او است.
این است مفهوم توکل که از ایمان و
اسلام نمی تواند جدا باشد، چرا که یک فرد
مؤمن و
تسلیم در برابر فرمان پروردگار، او را بر هر چیز
قادر و توانا، و هر مشکلی را در برابر
اراده او سهل و آسان می داند، و به وعده های پیروزی او اعتقاد دارد.
اتکال به خدا، از پیامهای الهی
تورات به بنی اسرائیل است.
وءاتینا موسی الکتـب وجعلنـه هدی لبنی اسرءیل الا تتخذوا من دونی وکیلا. «ما به موسی کتاب آسمانی دادیم و آن را وسیله هدایت بنی اسرائیل ساختیم (و گفتیم: ) غیر ما را تکیه گاه خود قرار ندهید!»
به هدف اساسی بعثت
پیامبران از جمله موسی اشاره می کند که "به آنها گفتیم غیر مرا
وکیل و تکیه گاه خود قرار ندهید" (الا تتخذوا من دونی وکیلا).
این یکی از شاخه های اصلی
توحید است، توحید در عمل که نشانه توحید در عقیده است، کسی که مؤثر واقعی را در جهان هستی تنها خدا می داند به غیر او تکیه نخواهد کرد، و آنها که تکیه گاههای دیگر برای خود انتخاب می کنند دلیل بر ضعف توحید اعتقادیشان است.
عالیترین تجلیات هدایت کتب آسمانی، بر افروختن نور توحید در دلها است که نتیجه آن "از همه بریدن و به خدا پیوستن" و بر او تکیه کردن است.
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «توکل بنی اسرائیل».
