تَعاسَرتُم (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تَعاسَرتُم:
(وَ إِنْ تَعاسَرْتُمْ فَسَتُرْضِعُ لَهُ أُخْرى) تَعاسَرتُم: واژه
«تَعاسُر» يعنى «به يكديگر سخت گرفتن» است. در اصل از مادّه
«عسر» (بر وزن قفل) به معنى «سختى و دشوارى» گرفته شده است.
آيه مورد بحث درباره زنان مطلقه و سختگيرى زوج و زوجه بر سر شيردهى فرزند است، آنجا كه مى‌گويد:
«...و اگر هركدام بر ديگرى سخت گرفتيد و به توافق نرسيديد زن ديگرى مى‌تواند شير دادن آن بچه را برعهده گيرد تا كشمكش‌ها ادامه نيابد.»
اشاره به اين كه اگر اختلاف‌ها به طول انجاميد خود را معطّل نكنيد و كودک را به ديگرى بسپاريد، در درجه اول حق مادر بود كه اين فرزند را شير دهد، اكنون كه با سختگيرى و كشمكش اين امر امكان‌پذير نيست نبايد منافع كودک را به دست فراموشى سپرد، بايد آن را به عهده دايه گذارد.
به مواردی از کاربرد
تَعاسَرتُم در
قرآن، اشاره می‌شود:
(أَسْكِنوهُنَّ مِنْ حَيْثُ سَكَنتُم مِّن وُجْدِكُمْ وَ لا تُضارّوهُنَّ لِتُضَيِّقوا عَلَيْهِنَّ وَ إِن كُنَّ أولاتِ حَمْلٍ فَأَنفِقوا عَلَيْهِنَّ حَتَّى يَضَعْنَ حَمْلَهُنَّ فَإِنْ أَرْضَعْنَ لَكُمْ فَآتوهُنَّ أُجورَهُنَّ وَ أْتَمِروا بَيْنَكُم بِمَعْروفٍ وَ إِن تَعاسَرْتُمْ فَسَتُرْضِعُ لَهُ أُخْرَى) (آن‌ها زنان مطلّقه را هرجا كه خودتان سكونت داريد و در توانايى شماست سكونت دهيد و به آن‌ها زيان نرسانيد تا آن‌ها را در تنگنا قرار دهيد و مجبور به ترک منزل شوند و اگر باردار باشند، نفقه آن‌ها را بپردازيد تا وضع حمل كنند و اگر براى شما فرزند را شير مى‌دهند، پاداش آن‌ها را بپردازيد و درباره شير دادن فرزند به طور شايسته با يكديگر مشاوره كنيد و اگر به توافق نرسيديد، زن ديگرى او را شير خواهد داد.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
(وَ إِنْ تَعاسَرْتُمْ فَسَتُرْضِعُ لَهُ أُخْرى) هر چند معناى تحت اللفظى اين جمله اين است كه اگر يكى از شما خواست به طرف ديگر ضرر برساند و اختلافتان برطرف نگرديد، به زودى زنى ديگر غير از مادر طفل او را شير خواهد داد، ولى منظور اين است كه بايد به زودى و قبل از آنكه كودک گرسنه شود، زنى ديگر آن كودک را شير دهد.
(إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْرًا) (مسلّماً با سختى آسانى است.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
(إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً) اين جمله تاكيد آيه قبل و تثبيت آن است. ولى بعضى
گفته‌اند: جمله‌اى است استينافى و مفسرين
گفته‌اند: اين دو آيه دلالت دارد بر اينكه با يک عسر دو يسر هست و اين گفتار ناشى از يک قاعده‌اى است كه مى‌گويد: كلمه‌اى كه الف و لام بر سر دارد و به اصطلاح معرفه است، اگر در كلامى تكرار شود، منظور از آن همان كلمه اول است و هر دو كلمه يک چيز را مى‌رسانند، ولى اگر نكره باشد دومى معنا و منظورى غير منظور اولى را افاده مى‌كند، مثلا اگر بگويى: اذا اكتسبت الدرهم -يا: درهما- فانفق الدرهم معنايش اين است كه وقتى درهمى -يک درهم- كاسبى كردى، همان درهم را خرج كن و اما اگر بگويى اذا اكتسبت درهما فانفق درهما معنايش اين است كه اگر درهمى را كسب كردى، درهمى را خرج كن و در اين جمله منظور اين است كه درهمى را خرج كن، ليكن اين قاعده كليت ندارد.
تنوينى كه در كلمه يسرا است به قول بعضى
براى بزرگداشت يسر است و مى‌فهماند با هر عسر، يسرى گرانقدر مى‌آيد، ولى به نظر ما تنوين تنويع است و مى‌خواهد بفرمايد با هر دشوارى نوعى گشايش هست و منظور از كلمه مع با واقع شدن يسر به دنبال عسر است، نه اينكه منظور از معيت اين باشد كه يسر و عسر در زمان واحد تحقق مى‌يابد.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «تَعاسَرتُم»، ج۳، ص۱۶۸-۱۶۹.
