تَعْضُلوا (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تَعْضُلوا:
(فَلا تَعْضُلوهُنَّ أَنْ يَنْكِحْنَ أَزْواجَهُنَّ) تَعْضُلوا: از مادّه «عضل» به معنى «تنگ گرفتن و مانع شدن يا بازداشتن» است
و به همين مناسبت به كار مشكل و پيچيده «معضل» گفته مى‌شود.
آيه مورد بحث مى‌گويد:
«هنگامى كه زنان را طلاق داديد و عدّه خود را به پايان رسانيدند، مانع آن‌ها نشويد كه با همسران (سابق) خويش ازدواج كنند...»
(فَلا تَعْضُلوهُنَّ أَنْ يَنْكِحْنَ أَزْواجَهُنَّ) يعنى از ازدواج مجدّد آن‌ها با شوهران اول ممانعت نكنيد. زمانى زنان در زنجير اسارت جاهلى به سر مى‌بردند، به دنبال اين روش حتى اگر زن ازدواج رسمى هم مى‌كرد و سپس از همسرش جدا مى‌شد باز پيوستن ثانوى او بستگى به اراده ولىّ (يا اوليا) داشت، گاهى با آن‌كه زن و مرد علاقه‌مند بودند به زناشويى سابق ادامه دهند، اولياى آن‌ها به خاطر منافع خود يا خيالات و موهوماتى از اين پيوند جلوگيرى مى‌كردند. قرآن صريحا اين روش را محكوم مى‌كند و مى‌گويد: اوليا و ساير افراد چنين حقى را هرگز ندارند، زيرا هنگامى كه زن و مرد دو، ركن اصلى ازدواج‌اند با هم توافق داشته باشند و مى‌خواهند پس از جدايى مجددا ازدواج كنند، مخالفت ديگران بى‌معنى است.
به موردی از کاربرد
تَعْضُلوا در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ إِذا طَلَّقْتُمُ النِّساء فَبَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَلا تَعْضُلوهُنَّ أَن يَنكِحْنَ أَزْواجَهُنَّ إِذا تَراضَوْاْ بَيْنَهُم بِالْمَعْروفِ ذَلِکَ يوعَظُ بِهِ مَن كانَ مِنكُمْ يؤْمِنُ بِاللّهِ وَ الْيَوْمِ الآخِرِ ذَلِكُمْ أَزْكَى لَكُمْ وَ أَطْهَرُ وَ اللّهُ يَعْلَمُ وَ أَنتُمْ لا تَعْلَمونَ ) (و هنگامى‌كه زنان را طلاق داديد و به پايان عدّه خود رسيدند، مانع آن‌ها نشويد كه با همسران سابق خويش، ازدواج كنند؛ اگر رضايت در ميان آنان، به طرز پسنديده‌اى برقرار گردد. اين دستورى است كه تنها افرادى از شما، كه ايمان به خدا و روز قيامت دارند، از آن، پند مى‌گيرند. اين دستور، براى رشد خانواده‌هاى شما و پاكيزگى جامعه مفيدتر است و خدا مى‌داند و شما نمى‌دانيد.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
كلمه عضل كه مصدر فعل
(فَلا تَعْضُلوهُنَّ) است، به معناى منع است و ظاهرا خطاب در جمله
(فَلا تَعْضُلوهُنَ) -پس آنان را منع نكنيد- به اولياى زنان مطلقه و كسانى است كه اگر شرعا ولايت بر آن زنان ندارند ليكن زنان از ايشان رودربايستى دارند و نمى‌توانند با آنان مخالفت كنند، است.
پس آيه دلالت دارد بر اينكه اوليا و بزرگترهاى زن مطلقه، نبايد زن نامبرده را اگر خواست با شوهرش آشتى كند، از آشتى آن‌ها جلوگيرى نمايند، پس اگر بعد از تمام شدن عده خود زن راضى بود كه دوباره با همسر قبلى خود ازدواج كند، أوليا و بزرگان زن نبايد غرض‌هاى شخصى يعنى خشم و لجاجتى كه با داماد قبلى دارند در اين كار دخالت دهند و چه بسيار مى‌شود كه دخالت مى‌دهند، آيه شريفه تنها بر اين مقدار دلالت دارد.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «تَعْضُلوا»، ج۳، ص۱۹۱-۱۹۲.
