ثابت بن رفاعه خام
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
از زندگى ثابت بن رفاعه
[۱] انصارى اطلاعى در دست نيست، جز اينكه در كودكى يتيم• شد و عمويش از او نگهدارى مى كرد و اموالى را كه ثابت از پدرش به ارث برده بود در اختيار عمويش قرار داشت. بر اساس روايت قتاده، روزى عموى ثابت از پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله پرسيد كه چه ميزان از اموال ثابت بر من حلال است كه آيه ۶ نساء(نساء:۶): «وابتَلوا اليَتـمى حَتّى اِذا بَلَغوا النِّكاحَ فَاِن ءانَستُم مِنهُم رُشدًا فَادفَعوا اِلَيهِم اَمولَهُم ولا تَأكُلوها اِسرافـًا وبِدارًا اَن يَكبَروا و مَن كانَ غَنِيـًّا فَليَستَعفِف و مَن كانَ فَقِيرًا فَليَأكُل بِالمَعروفِ فَاِذا دَفَعتُم اِلَيهِم اَمولَهُم فَاَشهِدوا عَلَيهِم وكَفى بِاللّهِ حَسيبا» در پاسخ او نازل شد و حقوق متوليان ايتام را اين گونه طرح كرد كه چنانچه متوليان فقيرند به اندازه نياز از آن اموال استفاده كنند و چنانچه فقير نيستند از گرفتن اجرت سرپرستى خوددارى كنند.
[۲] زمانى كه خداوند در آيه ۱۰ سوره نساء(نساء:۱۰) مسلمانان را از بهره گيرى ظالمانه از اموال يتيمان منع كرد و اين گونه افراد را به آتش جهنم تهديد كرد بسيارى از سرپرستان ايتام، زندگى يتيمان تحت سرپرستى خود را از زندگى خود جدا كردند. اين امر سبب شد كه هم سرپرستان و هم ايتام دچار سختى شوند، از اين رو ثابت بن رفاعه نزد پيامبر آمد و در اين خصوص از آن حضرت كمك خواست. به نقل مقاتل، آيه ۲۲۰ بقره(بقره:۲۲۰) در اين باره نازل شد
[۳] : «ويَسـٔلونَكَ عَنِ اليَتـمى قُل اِصلاحٌ لَهُم خَيرٌ واِن تُخالِطوهُم فَاِخونُكُم واللّهُ يَعلَمُ المُفسِدَ مِنَ المُصلِحِ ولَو شاءَ اللّهُ لاََعنَتَكُم اِنَّ اللّهَ عَزيزٌ حَكيم؛ و از تو درباره يتيمان مى پرسند. بگو: اصلاح كار آنان بهتر است و اگر زندگى خود را با زندگى آنان بياميزيد (مانعى ندارد). آن ها برادر (دينى) شما هستند. خداوند مفسدان را از مصلحان باز مى شناسد و اگر خدا بخواهد شما را به زحمت مى اندازد زيرا او توانا و حكيم است».
فهرست منابع
اسباب النزول، الواحدى (م. ۴۶۸ ق.)، به كوشش ايمن صالح، قاهرة، دارالحديث؛ اسد الغابه، ابن اثير على بن محمد الجزرى (م. ۶۳۰ ق.)، به كوشش على محمد، بيروت، دار الكتب العلمية، ۱۴۱۵ ق؛ الاصابه، ابن حجر العسقلانى (م. ۸۵۲ ق.)، به كوشش على محمد و ديگران، بيروت، دار الكتب العلمية، ۱۴۱۵ ق؛ البحر المحيط، ابوحيان الاندلسى (م. ۷۵۴ ق.)، به كوشش عادل احمد و ديگران، بيروت، دار الكتب العلمية، ۱۴۲۲ ق؛ تفسير مقاتل بن سليمان، مقاتل بن سليمان، (م. ۱۵۰ ق.)، به كوشش احمد فريد، دار الكتب العلمية، ۱۴۲۴ ق؛ جامع البيان، الطبرى (م. ۳۱۰ ق.)، به كوشش صدقى جميل، بيروت، دار الفكر، ۱۴۱۵ ق؛ زادالمسير، ابن الجوزى (م. ۵۹۷ ق.)، بيروت، المكتب الاسلامى، ۱۴۰۷ ق؛ كنزالعمال، المتقى الهندى (م. ۹۷۵ ق.)، به كوشش صفوة السقاء، بيروت، الرسالة، ۱۴۱۳ ق؛ معالم التنزيل، البغوى (م. ۵۱۰ ق.)، بيروت، دار الكتب العلمية، ۱۴۱۴ ق.
[۴] اسدالغابه، ج۱، ص۴۴۲؛ الاصابه، ج۱، ص۵۰۴؛ كنزالعمال، ج۱۵، ص ۱۸۰.
[۵] جامع البيان، ج۳، ص۳۴۴؛ اسباب النزول، ص۱۲۰؛ تفسير بغوى، ج۱، ص۳۱۲.
[۶] تفسير مقاتل، ج۱، ص۱۱۶؛ زادالمسير، ج۱، ص۲۲۰؛ بحرالمحيط، ج۲، ص۱۷۰.
