ثبوت دیه بر عاقله (خام)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بدون تردید
دیه جنایت عمدی در صورت رضایت دادن اولیای مقتول یا فرد آسیب دیده به دیه یا عدم امکان
قصاص ، بر عهده جانی است.
همچنین است
جنایت شبه عمد .
هرچند برخی قدما آن را به جنایت خطایی ملحق کرده‌اند
اما جنایت خطایی قطعا بر عاقله است.
جنایت
کودک و
دیوانه مطلقا بر عاقله است؛ زیرا عمدِ آن دو، خطا به شمار می‌آید.
برخی جانی
نابینا را نیز به کودک و دیوانه ملحق کرده و دیه جنایت عمدی او را نیز بر عهده عاقله دانسته‌اند.
در جراحتها، دیه جراحت موضحه و بالاتر بر عهده عاقله است؛ لیکن در جراحتهای کمتر از آن اختلاف است که بر عهده عاقله است یا جانی. مشهور قول دوم است.
شرط تحمل دیه توسط عاقله آن است که ثبوت دیه با بیّنه باشد. بنابر این، اگر سبب
ثبوت دیه اقرار جانی یا مصالحه بر دیه باشد، بر عهده عاقله نخواهد بود، بلکه بر عهده جانی است.
قلمرو ضمان عاقله، جنایت
انسان بر انسان است. بنابر این، عاقله ضامن آسیبهایی که توسط
حیوان بر انسان وارد می‌شود و نیز
ضامن اتلاف مال نیست. در فرض نخست، ضمان متوجه مالک حیوان و در فرض دوم، متوجه
تلف کننده است. عاقله ضامن
جنایت برده نیز نمی‌باشد و برده خود ضامن جنایت خویش است.
دیه جنایات ذمی نیز هرچند از روی خطا باشد از مال خودش پرداخت می‌گردد و چیزی بر عهده عاقله وی نیست؛ لیکن در صورت ناتوانی از پرداخت دیه،
امام علیه‌السّلام عاقله او به شمار رفته و آن را می‌پردازد.
کودک سر راهی که خانواده شناخته شده‌ای ندارد، در صورت ارتکاب
جنایت ؛ اعم از عمدی و خطایی، دیه‌اش بر عهده امام علیه‌السّلام است. همچنین جنایاتی که پس از
بلوغ مرتکب می‌شود، در صورت خطایی بودن و نداشتن
ضامن جریره ، دیه آنها نیز بر عهده امام علیه‌السّلام است.
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، ج۵، ص۲۹۴، برگرفته از مقاله «ثبوت دیه بر عاقله».
