ثعلبة بن یزید
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ثعلبة بن یزید،
راوی کوفی و فرمانده
شرطه امام علی علیه السلام بود.
نسب وی به بنی حِمّان از قبیله بنی تمیم می رسد و از این رو او را حِمّانی خوانده اند.
از شرح حال و سوانح
حیات او اطلاع مختصری در دست است. در کوفه می زیست
و در دوران
حکومت امام علی فرمانده شرطه وی بود.
ابن سعد
نام او را در طبقه راویان حضرت علی علیه السلام ذکر کرده و او را دارای
روایات اندکی دانسته است. احادیث ثعلبه از علی علیه السلام در منابع سنّی و شیعی آمده است
و برخی از منابع ضمن وصف او به عنوان شیعه غالی،
در
سماع او از
علی علیه السلام تردید کرده اند.
بنا بر حدیثی از
امام علی به روایت ثعلبه،
پیامبر اسلام از عهدشکنی زودهنگام امت خود نسبت به حضرت علی خبر می دهد.
این روایت در کتب
شیعه و
سنّی آمده است.
بخاری
ضمن نقل این روایت، گفتار ثعلبه را، احتمالاً به سبب مشکوک بودن سماع وی از علی علیه السلام، پذیرفتنی ندانسته
و این رأی او مورد استناد رجالیان بعدی قرار گرفته است.
علاوه بر این، ابن حبان
معتقد است روایاتی که تنها وی از حضرت علی نقل کرده، قابل استناد نیست؛ ازاین رو، در برخی منابع سنّی، نام ثعلبة بن یزید در شمار راویان
ضعیف و متروک قرار گرفته و
احادیث او منکَر (حدیثی که مضمون آن مطابق مشهور نیست ) شمرده شده است.
اما در مقابل، برخی از بزرگان اهل سنّت نظیر
نسائی، صاحب سنن، وی را
ثقه و صدوق شمرده اند
و از نظر ابن عدی
هیچ یک از احادیث او منکَر نیست.
ظاهراً ثعلبه فقط از علی علیه السلام روایت کرده است و کسانی چون حبیب بن ابی ثابت، سَلَمَة بن کُهَیل و حَکَم بن عُتَیبة از او روایت کرده اند
وی علاوه بر روایت پیش گفته، احادیثی را با موضوعات متنوع از امام علی نقل کرده است، از جمله پیش بینی نحوه
شهادت آن حضرت،
نهی استفاده از
انگشتری طلا و عقوبت
دروغ بستن به پیامبر
همچنین طوسی
نامه هایی را از امام علی علیه السلام به
معاویه و
عمروعاص و فرماندهان نظامی، به نقل از ثعلبة بن یزید آورده است.
۱- ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۸۵ـ۱۳۸۷/ ۱۹۶۵ـ۱۹۶۷، چاپ افست بیروت ( بی تا. )؛
۲- ابن ابی حاتم، کتاب الجرح و التعدیل، حیدرآباد دکن ۱۳۷۱ـ۱۳۷۳/ ۱۹۵۲ـ۱۹۵۳، چاپ افست بیروت ( بی تا. )؛
۳- ابن جوزی، کتاب الضعفاء و المتروکین، چاپ ابوالفداء عبداللّه قاضی، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶؛
۴- ابن حبان، کتاب المجروحین من المحدثین و الضعفاء و المتروکین، چاپ محمود ابراهیم زاید، حلب ۱۳۹۵ـ۱۳۹۶/ ۱۹۷۵ـ۱۹۷۶؛
۵- ابن حجر عسقلانی، تقریب التهذیب، چاپ مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۳/۱۹۹۳؛
۶- ابن سعد (لیدن )، الطبقات الکبری، ج۶؛
۷- ابن عدی، الکامل فی ضعفاءالرجال، چاپ سهیل زکار، بیروت ۱۴۰۹/۱۹۸۸؛
۸- ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۵ـ۱۴۲۱/ ۱۹۹۵ـ۲۰۰۰؛
۹- ابن کثیر، البدایة و النهایة، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۰۸؛
۱۰- ابویعلی موصلی، مسند، چاپ حسین سلیم اسد، دمشق ۱۴۰۴/۱۹۸۴؛
۱۱- محمدبن اسماعیل بخاری، کتاب التاریخ الکبیر، ( بیروت ? ۱۴۰۷/۱۹۸۶ )؛
۱۲- تستری، قاموس الرجال؛
۱۳- ابراهیم بن محمد ثقفی، الغارات، چاپ جلال الدین محدث ارموی، تهرانی ۱۳۵۵ ش؛
۱۴- محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، چاپ شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/ ۱۹۸۱ـ ۱۹۸۸؛
۱۵- همو، میزان الاعتدال فی نقد الرجال، چاپ علی محمد بجاوی، قاهره ۱۹۶۳ـ۱۹۶۴، چاپ افست بیروت ( بی تا. )؛
۱۶- سمعانی؛
۱۷- سلیمان بن احمد طبرانی، طرق حدیث من کذب علی متعمداً، اردن ۱۴۱۰؛
۱۸- محمدبن حسن طوسی، الامالی، قم ۱۴۱۴؛
۱۹- محمدبن عمرو عقیلی، کتاب الضعفاءالکبیر، چاپ عبدالمعطی امین قلعجی، بیروت ۱۴۰۴/۱۹۸۴؛
۲۰- محمدبن سلیمان کوفی، مناقب الامام امیرالمومنین علی بن ابی طالب علیه السلام، چاپ محمدباقر محمودی، قم ۱۴۱۲؛
۲۱- مجلسی؛
۲۲- یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماءالرجال، ج ۴، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳؛
۲۳- مغلطای بن قلیج، اکمال تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، چاپ عادل بن محمد و اسامه بن ابراهیم، قاهره ۱۴۲۲/۲۰۰۱؛
۲۴- یاقوت حموی.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة‌المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «ثعلبة بن یزید»، شماره۴۲۴۴
