ثوبان بن بجدد در شأن نزول (خام)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ثوبان بن بُجدُد: از راويان و آزادشدگان پيامبر صلى الله عليه و آله
مورخان كنيه اش را ابوعبداللّه
[۱] ، ابوعبدالرحمن
[۲] يا ابوعبدالكريم
[۳] و نام پدرش را بُجدد، جَحدر و ...
[۴] دانسته اند. او را از اهالى يمن
[۵] و از منطقه اى به نام سراة
[۶] و از عرب قحطانى و از قبيله مذحج يا تيره حكم بن سعد، از زير مجموعه هاى حمير
[۷] شمرده اند.
ثوبان در دوره جاهلى برده بود و چون پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله وى را خريد و آزاد كرد
[۸] ، او را هاشمى و از موالى قريش
[۹] يا پيامبر
[۱۰] خوانده اند. ثوبان پس از آزادى و مخيّر شدن ميان بازگشت نزد خويشانش و ماندن نزد پيامبر اعظم صلى الله عليه و آله ، اقامت نزد آن حضرت را برگزيد و تا رحلت پيامبر در كنار آن حضرت بود.
[۱۱] علاقه و شيفتگى ثوبان به پيامبر صلى الله عليه و آله چنان بود كه قلب خود را مملوّ از دوستى آن حضرت مى دانست و تكه تكه شدن و سوزانده شدن قلبش را بهتر از آن مى دانست كه بخواهد به پيامبر صلى الله عليه و آله و خاندانش بغض و كينه اى داشته باشد.
[۱۲] علاقه و دوستى او چنان بود كه روزى با چهره اى رنگ پريده و پر اندوه نزد پيامبر صلى الله عليه و آله آمد و چون حضرت علت آن حال را جويا شد ثوبان نگرانى خود را در خصوص جدايى از پيامبر در دنيا و آخرت سبب اندوه خود بيان كرد
[۱۳] ، از اين رو برخى از مفسران نزول آيه ۶۹ نساء را در شأن وى مى دانند.
[۱۴] اين آيه همنشينى با پيامبر را پاداش دوستداران و پيروان خدا و رسولش دانسته است: «و مَن يُطِعِ اللّهَ والرَّسولَ فَاُولـئِكَ مَعَ الَّذينَ اَنعَمَ اللّهُ عَلَيهِم مِنَ النَّبِيّينَ والصِّدّيقِينَ والشُّهَداءِ والصّــلِحينَ و حَسُنَ اُولـئِكَ رَفيقا».
ثوبان از حافظان و راويان حديث پيامبر نيز شمرده شده است. روايات او از آن حضرت را تا ۱۷۲ روايت نيز دانسته اند.
[۱۵] روايت «النظر إلى وجه علي عبادة؛ نظر افكندن به چهره على عليه السلام عبادت است»، از روايات اوست.
[۱۶] ثوبان پس از رحلت پيامبر صلى الله عليه و آله در فتح مصر (سال ۲۰ ق.)
[۱۷] حضور داشت
[۱۸] و مدتى در مصر، رمله و حمص ساكن بود و خانه اش در حمص را وقف همقبيله اى هاى تهيدست خود كرد.
[۱۹] مرگ او را در زمان حكومت معاويه به سال ۵۴ قمرى.
[۲۰] در حمص يا مصر ذكر كرده اند.
[۲۱] برخى نيز مرگ ثوبان را به سال ۴۴ قمرى دانسته اند.
[۲۲] از ثوبان نسلى نمانده است.
[۲۳] منابع
اسباب النزول، الواحدى (م. ۴۶۸ ق.)، قاهرة، مؤسسة الحلبى و شركاه، ۱۳۸۸ ق؛ الاستيعاب، ابن عبدالبر (م. ۴۶۳ ق.)، به كوشش البجاوى، بيروت، دارالجيل، ۱۴۱۲ ق؛ اسدالغابه، ابن اثير، على بن محمد الجزرى (م. ۶۳۰ ق.)، بيروت، دارالكتاب العربى؛ الانساب، السمعانى، (م. ۵۶۲ ق.)، به كوشش عبدالله عمر البارودى، بيروت، دارالجنان، ۱۴۰۸ ق؛ بحارالانوار، المجلسى (م. ۱۱۱۰ ق.)، بيروت، دار احياء التراث العربى، ۱۴۰۳ ق؛ البداية والنهايه، ابن كثير (م. ۷۷۴ ق.)، به كوشش على شيرى، بيروت، دار احياء التراث العربى، ۱۴۰۸ ق؛ تاريخ مدينة دمشق، ابن عساكر (م. ۵۷۱ ق.)، به كوشش على شيرى، بيروت، دار الفكر، ۱۴۱۵ ق؛ تاريخ اليعقوبى، احمد بن يعقوب (م. ۲۹۲ ق.)، بيروت، دارصادر، ۱۴۱۵ ق؛ التفسير المنسوب الى الامام العسكرى عليه السلام ، به كوشش موحد ابطحى، قم، مدرسه امام مهدى(عج)، ۱۴۰۹ ق؛ الثقات، ابن حبان (م. ۳۵۴ ق.)، به كوشش شرف الدين احمد، هند، وزارت معارف و شؤون فرهنگى؛ جامع الرواة، محمد بن على الاردبيلى (م. ۱۱۰۱ ق.)، قم، مكتبة المحمدى؛ رجال الطوسى، الطوسى (م. ۴۶۰ ق.)، به كوشش جواد قيومى، قم، نشر اسلامى، ۱۴۱۵ ق؛ السيرة النبويه، ابن كثير (م. ۷۷۴ ق.)، به كوشش مصطفى عبدالواحد، بيروت، دار المعرفة، ۱۳۹۶ ق؛ شذرات الذهب، عبدالحى بن العماد (م. ۱۰۸۹ ق.)، بيروت، دار الفكر؛ الطبقات، خليفة بن خياط (م. ۲۴۰ ق.)، به كوشش سهيل زكّار، بيروت، دار الفكر، ۱۴۱۴ ق؛ الطبقات الكبرى، ابن سعد (م. ۲۳۰ ق.)، بيروت، دار صادر؛ الغدير، الامينى (م. ۱۳۹۰ ق.)، تهران، دار الكتب الاسلامية، ۱۳۶۶ ش؛ الكامل فى التاريخ، ابن اثير على بن محمد الجزرى (م. ۶۳۰ ق.)، بيروت، دار صادر، ۱۳۸۵ ق؛ كنزالعمال، المتقى الهندى (م. ۹۷۵ ق.)، به كوشش صفوة السقاء، بيروت، الرسالة، ۱۴۱۳ ق؛ مجمع البيان فى تفسير القرآن، الطبرسى (م. ۵۴۸ ق.)، به كوشش گروهى از علماء، بيروت، اعلمى، ۱۴۱۵ ق؛ المعارف، ابن قتيبة (م. ۲۷۶ ق.)، به كوشش ثروت عكاشة، قم، شريف رضى، ۱۳۷۳ ش.
[۲۴] الطبقات، ابن سعد، ج ۷، ص ۴۰۰؛ اسد الغابه، ج ۱، ص ۲۴۹.
[۲۵] الاستيعاب، ج۱، ص۲۱۸؛ اسدالغابه، ج۱، ص۲۴۹.
[۲۶] البداية والنهايه، ج ۵، ص ۳۳۵؛ تاريخ دمشق، ج ۴، ص ۲۵۹.
[۲۷] اسدالغابه، ج ۱، ص ۲۴۹؛ البداية والنهايه، ج ۸، ص ۳۳۵.
[۲۸] الطبقات، ابن خياط، ص ۳۲؛ تاريخ دمشق، ج ۱۱، ص ۱۶۶.
[۲۹] ۱. الطبقات، ابن سعد، ج ۷، ص ۴۰۰؛ الاستيعاب، ج ۱، ص ۲۱۸.
[۳۰] اسدالغابه، ج ۱، ص ۲۴۹؛ المعارف، ص ۱۴۷.
[۳۱] الطبقات، ابن خياط، ص ۳۲؛ البداية والنهايه، ج ۵، ص ۳۳۵.
[۳۲] الثقات، ج ۳، ص ۴۸؛ الانساب، ج ۱، ص ۵۱۶.
[۳۳] رجال الطوسى، ص ۳۰؛ جامع الرواة، ج ۱، ص ۱۴۱.
[۳۴] الكامل، ج ۲۰، ص ۵۶۴؛ المعارف، ص ۱۴۷.
[۳۵] بحارالانوار، ج ۲۷، ص ۱۰۰؛ تفسير منسوب به امام عسكرى عليه السلام ، ص ۳۷۰.
[۳۶] تاريخ دمشق، ج ۱۱، ص ۱۷۴.
[۳۷] اسباب النزول، ص ۱۱۰؛ مجمع البيان، ج ۳، ص ۱۲۵.
[۳۸] شذرات الذهب، ج ۱، ص ۶۳.
[۳۹] الغدير، ج ۴، ص ۳۸؛ كنزالعمال، ج ۱۱، ص ۶۰۱، ۸۹۱.
[۴۰] تاريخ يعقوبى، ج ۲، ص ۱۵۴؛ الكامل، ج ۲، ص ۵۶۴.
[۴۱] تاريخ دمشق، ج ۱۱، ص ۱۷۱؛ البداية والنهايه، ج ۵، ص ۲۳۸.
[۴۲] الاستيعاب، ج ۱، ص ۲۱۸.
[۴۳] السيرة النبويه، ج ۴، ص ۶۲۱؛ الثقات، ج ۳، ص ۴۸.
[۴۴] الاستيعاب، ج ۱، ص ۲۱۸؛ الثقات، ج ۳، ص ۴۸؛ الطبقات، ابن سعد، ج ۷، ص ۴۰۰.
[۴۵] البداية والنهايه، ج ۵، ص ۲۳۸.
[۴۶] تاريخ دمشق، ج ۱۱، ص ۱۶۸.
http://maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/۹/۳۸.htm
