جامع التواریخ، اسماعیلیان (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جامع التواریخ (تاریخ اسماعیلیان)، نوشته رشیدالدین فضل الله همدانی، تصحیح محمد روشن می باشد.رشیدالدین، نویسنده این کتاب در دوره جانشین و برادر غازان خان؛ یعنی سلطان محمد اولجایتو (خوبنده/ خدابنده)، فرمان یافت که تاریخی عمومی بنویسد و او نوشتن جامع التواریخ را آغاز کرد و پس از پنجاه سال به پایانش رساند. تاریخ
اسماعیلیان ، بخشی از این کتاب است که سرگذشت فاطمیان
مصر و رفیقان صباحی را در بردارد و از اسطوره‌ها و داستان‌های این قوم (فرقه) انباشته است. این اثر را از دید درستی و استواری، سودمندترین بخش جامع التواریخ می‌توان برشمرد.
این اثر، دو بخش دارد: «ذر ذکر دولت خلفای علویه طاهره مهدیه» و «در تاریخ طایفه نزاریان و داعیان ایشان». هر یک از این بخش‌ها با مقدمه‌ای آغاز و از آن پس، گزارش‌های تاریخی عرضه می‌شود. بخش نخست، چهارده عنوان (فصل) و بخش دوم سیزده عنوان در بردارد.
نویسنده برای نوشتن این بخش از کتاب بزرگ خود، افزون بر تاریخ جوینی از آثار گوناگونی سود برده و با توجه به نثر آن، می‌توان گمان زد که منشی همه باب‌ها و فصل‌ها یک تن نبوده، بلکه هر بخشی را کسی نوشته است. اگرچه رشیدالدین در نوشتن این کتاب از دستیاران و فضلای بسیاری کمک گرفت، شاید بتوان گفت که علت مهم تر ناهم گونی فصل‌های این بخش (اسماعیلیان و فاطمیان و
نزاریان )؛ نقل مطالب از کتاب‌های گوناگون و بازتابنده نثر آنها است. برای نمونه، بخش اواخر اسماعیلیه و حرکت
هلاکو برای فتح قلاع، از جهانگشای جوینی اقتباس شده است. خود نویسنده نیز بارها با عبارت «العهده علی الراوی»، بدین نکته اشاره می‌کند.
برپایه درون مایه جهان گشای عطاملک جوینی، او مطالب فراوانی را از نوشته‌های اسماعیلیان و رفیقان در کتابخانه
الموت برگرفته و در جای جای اثر خود به تحریف و توهین به آنان پرداخته، اما خواجه رشیدالدین بی طرفانه ناسزاهای مورخان رسمی
اهل سنت را نادیده گرفته و بر پایه کتاب‌هایی که بدان‌ها دسترس داشته، از نوشته‌های دوست داران و پیروان اسماعیلی؛ مانند دستور المنجمین و... بهره گرفته است.
مصحح کتاب در مقدمه خود اطلاعاتی درباره جایگاه این کتاب در میان اثر سترگ رشیدالدین عرضه می‌کند و با گزارش بسیار کوتاهی درباره پیشینه و روند پیدایی و رشد اسماعیلیان به ویژه در ایران، به عرضه اطلاعات نسخه شناختی این اثر می‌پردازد. هفت عکس از نسخه اساس مصحح محترم نیز در آستانه کتاب وجود دارد. شرح نسخه بدل‌ها، واژه نامه و نمایه
آیات قرآن ، عبارت‌های عربی (تازی)، شعرهای
فارسی و
عربی و نام‌های جای‌ها و کسان و... ، در نیمه دوم کتاب گنجانده شده‌اند.
نرم افزار تاریخ اسلامی ایران،مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
