جبر و اختیار
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بحث
جبر و اختیار پیرامون
مجبور یا مختار بودن
انسان است که در
اصول ، در بحث
طلب و اراده ، به مناسبت ، از آن صحبت می شود .
مسئله
جبر و اختیار، یکی از قدیمی ترین بحث های
کلامی است
و افزون بر طرح آن در
قرآن مجید ، در کتاب های دینی
و روایی نیز مطرح گردیده است ؛ به این بیان که آیا انسان در افعال
و حرکات خویش مختار است یا
مجبور .
متکلمان اسلامی در این مسئله سه نظریه ارایه نموده اند:
معتزله (
مفوّضه ) معتقدند انسان در افعال خویش کاملاً آزاد است
و خدای متعال بندگان را
قادر و توانا آفریده
و آنها در
اراده خود استقلال دارند ، بنابراین کارهای آنها به
خداوند منتسب نمی شود ، بلکه افعال
و کارهای آنها به خود آنان تفویض شده است ؛
اشاعره (
جبریه ) اعتقاد دارند آن چه در خارج رخ می دهد ، به اراده خداوند است
و افعال بندگان نیز از این قاعده مستثنی نیست ؛ بنابراین، انسان ها در افعال خود ناگزیرند ؛
امامیه معتقدند اراده انسان ها در طول اراده خداوند است
و آنها به حال خود رها نشده ،
و در عین حال
مجبور هم نیستند ، زیرا با اراده خود عمل می کنند ، اما از آن جا که اراده آنها در طول اراده خدا است ، افعال آنها منتسب به خداوند نیز می شود ؛ ( لا
جبر و لا تفویض بل امر بین الامرین ) .
فاضل لنكرانی ، محمد ، ایضاح الكفایة ، ج ۱ ، ص ۴۴۷-۴۹۷
آخوندخراسانی ، محمدكاظم بن حسین ، كفایة الاصول ، ص ۸۹
مرکز اسناد و مدارک اسلامی
