جبر و اختیار
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بحث جبر و اختیار پیرامون مجبور یا مختار بودن
انسان است که در
اصول ، در بحث
طلب و اراده ، به مناسبت ، از آن صحبت می شود .
مسئله جبر و اختیار، یکی از قدیمی ترین بحث های
کلامی است و افزون بر طرح آن در
قرآن مجید ، در کتاب های دینی و
روایی نیز مطرح گردیده است ؛ به این بیان که آیا انسان در
افعال و حرکات خویش مختار است یا مجبور .
متکلمان اسلامی در این مسئله سه نظریه ارایه نموده اند:
معتزله (
مفوّضه ) معتقدند انسان در
افعال خویش کاملاً آزاد است و خدای متعال بندگان را قادر و توانا آفریده و آنها در
اراده خود استقلال دارند ، بنابراین کارهای آنها به
خداوند منتسب نمی شود ، بلکه
افعال و کارهای آنها به خود آنان تفویض شده است ؛
اشاعره (
جبریه ) اعتقاد دارند آن چه در خارج رخ می دهد ، به اراده خداوند است و
افعال بندگان نیز از این قاعده مستثنی نیست ؛ بنابراین، انسان ها در
افعال خود ناگزیرند ؛
امامیه معتقدند اراده انسان ها در طول اراده خداوند است و آنها به حال خود رها نشده ، و در عین حال مجبور هم نیستند ، زیرا با اراده خود عمل می کنند ، اما از آن جا که اراده آنها در طول اراده
خدا است ،
افعال آنها منتسب به خداوند نیز می شود ؛ ( لا جبر و لا تفویض بل امر بین الامرین ) .
فاضل لنكرانی ، محمد ، ایضاح الكفایة ، ج ۱ ، ص ۴۴۷-۴۹۷
آخوندخراسانی ، محمدكاظم بن حسین ، كفایة الاصول ، ص ۸۹
مرکز اسناد و مدارک اسلامی
