جبهه آزادیبخش جامو و کشمیر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جبهه آزادیبخش جامو و کشمیر، سازمان ملی گرای مبارز برای
استقلال منطقه جامو و کشمیر بود.
پس از تقسیم شبه قاره هند به دو کشور
هند و
پاکستان در ۱۳۲۶ ش/ ۱۹۴۷، در مورد این‌که ایالتِ جامو و کشمیر، که اکثر مردم آن مسلمان‌اند، به هند بپیوندد یا پاکستان،
اختلاف افتاد. در پی به توافق نرسیدن دو کشور در مذاکرات سیاسی، بین دو کشور
جنگ روی داد و هند دو سوم و پاکستان یک سوم (با نام کشمیر آزاد) منطقه را تصرف کردند. از آن زمان تاکنون هیچ راه حل سیاسی مناسبی برای حل بحران پیدا نشده است و دو کشور بارها بر سر آن منطقه با یکدیگر درگیر شده اند.
افزون بر درگیر بودن دو کشور، گروههای کشمیری متعددی نیز با هند درگیر بوده اند. این گروهها را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد: ۱) گروههای طرفدار پیوستن جامو و کشمیر به پاکستان، مانند الانصارالمجاهدین، حرکت الانصار و البُراق. ۲) گروههای طرفدار استقلال کشمیر، مانند لشکر طیّبه که
اسلام گراست، و جبهه آزادیبخش جامو و کشمیر.
در این میان، انصارالمجاهدین و جبهه آزادیبخش جامو و کشمیر دو گروه اصلی مبارزه با هند می‌باشند.
مبارزات پیروزمندانه الجزایریها با
استعمار فرانسه و مقاومت ویتنامیها در برابر امریکا، مشوق کشمیریهای تبعیدی برای ایجاد سازمانهای نظامی برای رهایی از سلطه هند بود؛ ازاین رو، در ۱۳۴۴ ش/ ۱۹۶۵، امان اللّه خان و مقبول بوت و چند کشمیری دیگر در کشمیر
آزاد جبهه همه پرسی را ایجاد کردند و شاخه نظامی آن را جبهه آزادیبخش جامو و کشمیر نامیدند.
در ۱۳۴۵ ش /۱۹۶۶ در پی درگیری گروهی از مبارزان کشمیری با نیروهای هندی که مقبول بوت نیز در آن شرکت داشت، مقبول بوت به
جرم خرابکاری و
قتل دستگیر شد. او به
مرگ محکوم شد اما پیش از اجرای
حکم از
زندان گریخت و به کشمیر بازگشت، ولی در ۱۳۵۵ ش /۱۹۷۶ دستگیر و در
بهمن ۱۳۶۲/ فوریه ۱۹۸۴
اعدام شد.
در ۱۳۵۶ ش/ ۱۹۷۸ امان اللّه خان،
رهبر جبهه همه پرسی، به بیرمنگامِ انگلستان رفت و نام
جبهه را به جبهه آزادیبخش جامو و کشمیر تغییر داد. او کوشید با
سفر به لندن، پاریس، نیویورک، آمستردام و برلین توجه بین المللی را به مسئله کشمیر جلب کند.
جبهه آزادیبخش جامو و کشمیر ملی گراست و مستقل از دولت پاکستان یا دولت کشمیرِ آزاد است.
هدف جبهه، ایجاد کشوری مستقل در ایالت جامو و کشمیر است که مرزهای آن، مرزهای پیش از درگیری پاکستان و هند و تقسیم جامو و کشمیر بین دو کشور در ۱۳۲۷ ش/ ۱۹۴۷ است. آنان معتقد به ایجاد حکومتی غیرقومی و عرفی (سکولار) در کشمیرند، حکومتی که با وجود عرفی گرا بودن، با هیچ‌کدام از قوانین و
اصول قرآن و
سنّت در
تعارض نباشد.
آنان از پیوستن هر کشمیری، چه
مسلمان چه هندو، به جبهه
استقبال می‌کنند. آنان در عمل در جذب غیرمسلمانان موفقیت کمی داشته‌اند اما از حمایت عمومی در کشمیر برخوردارند.
این جبهه خواستار ایجاد نظامی فدرال در کشمیر است که در آن
حقوق گروههای قومی و مذهبی رعایت شود و پنج
سال پس از استقلال، همه پرسی از جانب
سازمان ملل متحد در کشمیر برگزار شود که در آن مردم کشمیر در باره استقلال، پیوستن به هند یا پیوستن به پاکستان اظهارنظر کنند.
جبهه آزادیبخش جامو و کشمیر پس از تشکیل، شاخه های خود را در کشمیرِ تحت اداره هند و پاکستان و
اروپا و امریکا گسترش داد. بدین ترتیب نیروهای این جبهه افزون بر هند و پاکستان در خاورمیانه و غرب نیز فعال اند. شاخه های دانشجویی و
بانوان جبهه نیز نقش فعالی در برگزاری تظاهرات اعتراض آمیز در جهت اهداف جبهه دارند.
جبهه برای رسیدن به اهداف خود، فعالیتهایش را در سه بخش سیاسی، بین المللی و نظامی متمرکز کرده است. در بخش سیاسی، برای
تبلیغ مرام و اهداف و مقاصد و خواستهای جبهه، از برنامه های تبلیغاتی، تظاهرات، برگزاری همایش و فعالیتهای مطبوعاتی استفاده می‌شود. در بخش دیپلماتیک، جبهه در پی جلب نظر دیپلماتها و سیاستمداران خارجی است. بخش نظامیِ جبهه مبارزان کشمیری را برای درگیری مسلحانه با هند سازماندهی می‌کند. در این زمینه جبهه با جذب کشمیریها، آنان را آموزش داده و برای عملیات نظامی آماده می‌سازد.
از آغاز تشکیل جبهه تا اواخر دهه ۱۳۶۰ ش/ ۱۹۸۰، این سازمان تأثیر کمی بر اوضاع جامو و کشمیر داشت. در واقع جبهه عملیات نظامی خود را به صورت جدّی از ۱۳۶۷ ش/ ۱۹۸۸ آغاز کرد. جبهه اعلام کرد که دلیل کم کاری اش، تلاش برای فراهم آوردن زمینه مبارزه بوده است اما از ۱۳۶۷ ش/ ۱۹۸۸ تأثیر جبهه بر زندگی سیاسی در جامو و کشمیر افزایش یافت.
مهم ترین عملیات جبهه در سالهای پیش از ۱۳۶۷ ش/ ۱۹۸۸ ربودن یک فروند هواپیمای مسافربری هندی و منفجر کردن آن پس از فرود آمدن در لاهور در ۱۳۵۰ ش /۱۹۷۱ بود. در آبان ۱۳۶۸/ اکتبر ۱۹۸۹ با ربودن
دختر وزیرکشور هند خواستار آزادی پنج مبارز کشمیری زندانی در هند شد که با موفقیت صورت گرفت؛ موفقیت در این عملیات باعث افزایش شورشها و فعالیتها بر ضد هند شد.
در ۱۳۶۹ ش/ ۱۹جبهه آزادیبخش جامو و کشمیر خود را
دولت در
تبعید نامید. جبهه در ۱۳۷۱ ش/ ۱۹۹۲ سه بار کوشید با بر پایی
راهپیمایی غیرمسلحانه با گذر از خط نظارت مرزی بین کشمیر تحت اداره هند و کشمیرِ تحت اداره پاکستان، همبستگی خود را با کشمیریانی که با سلطه هند بر کشمیر مبارزه می‌کنند
اعلام کند.
هدف جبهه نشان دادن عدم رسمیت مرز ایجاد شده بین پاکستان و هند در کشمیر بود اما راهپیمایان هر بار با ممانعت نیروهای پاکستانی مواجه شدند؛ در این راهپیمایی، نیروهای پاکستانی گروهی از اعضای جبهه را کشتند و گروهی از جمله امان اللّه خان، رهبر جبهه، را دستگیر و زندانی کردند.
دفتر مرکزی و مقر جبهه در پیشاور (مرکز ایالت سرحد در شمال غربی پاکستان) است. پاکستان از جبهه هیچ حمایتی نمی‌کند و در
حقیقت رابطه جبهه با دولت پاکستان متشنج بوده است و تنها عاملی که حمایت دولت پاکستان را از جبهه نشان می‌دهد، فعالیت رسمی و علنی آن در این کشور است. دولت پاکستان بارها اعلام کرده است که هیچ کمکی به این گروه نمی‌کند اما نمی‌تواند از کمکهای غیردولتی به آنان جلوگیری کند. گفته می‌شود پاکستان به گروههای طرفدار پیوستن کشمیر به پاکستان، مانند حزب المجاهدین و حرکت الانصار، کمک می‌کند.
طرح جبهه آزادیبخش جامو و کشمیر برای استقلال این ایالت و برگزاری انتخابات پس از پنج سال برای تعیین سرنوشت آن، هند و پاکستان را در تنگنا قرار داده است. باتوجه به این ادعای هند که همه مخالفانش در کشمیر مسلمانانی تندرواند که
قصد دارند کشوری با
حکومت اسلامی ایجاد کنند، و به این بهانه آنان را سرکوب می‌کند، این طرح که محتوایی دموکراتیک دارد ادعای هند را نفی می‌کند. از سوی دیگر چون مُفاد این طرح به قطعنامه های سازمان ملل متحد در مورد کشمیر نزدیک است، ممکن است دستمایه طرح
صلح و راه حلی بین المللی برای این مسئله شود که موقعیت هند را تضعیف نماید.
این طرح به همان میزان پاکستان را نیز با مشکل روبه رو کرده، زیرا جبهه خواستار ایجاد کشمیری مستقل است متشکل از استانهای دره کشمیر، جامو، لَداخ تحت نظارت هند و کشمیر آزاد، گِلْگِت، و بَلتِستانِ تحت نظارت پاکستان. دو منطقه اخیر را پاکستان جزو مناطق شمالی خود می‌داند نه ایالت کشمیر. پاکستان اعلام کرده که حاضر است فوراً منطقه کشمیر آزاد را به دولت مستقل جامو و کشمیر منتقل کند اما در مورد گلگت و بلتستان این گونه نیست. منطقه گلگت راه ارتباطی پاکستان با چین است و از سوی دیگر منطقه ای است که درآمد جهانگردی زیادی برای پاکستان دارد؛ ازاین رو به باور پاکستانیها جبهه افزون بر هند، پاکستان را نیز تهدید می‌کند. امان اللّه خان رهبر جبهه بارها به سبب طرح این مسئله در پاکستان به زندان افتاده است.
به همین دلیل جبهه مدعی است
اسلام آباد و
دهلی نو مخفیانه با یکدیگر برای حفظ وضع موجود و از بین بردن استقلال کشمیر تبانی کرده اند. حتی اعضای جبهه، گروههای مبارز کشمیری طرفدار پاکستان را به کشتن مبارزان جبهه و در اختیار گذاشتن نشانی مخفیگاههای آن متهم می‌کنند.
از اوایل دهه ۱۳۷۰ ش/ ۱۹۹۰ جبهه آزادیبخش جامو و کشمیر باتوجه به حضور گروههای طرفدار پاکستان مانند حزب المجاهدین، و نیز اختلافهای درون گروهی، در عرصه نظامی به حاشیه رانده شده اما در عرصه سیاسی همچنان از پشتیبانی سیاسی بیش‌تر مردم کشمیر برخوردار است.
در ۱۳۷۳ش /۱۹۹۴، محمدیاسین مَلِک، از رهبران جبهه که در دهلی نو زندانی بود، باعث
انشعاب در جبهه شد. او به دلیل
اختلاف شخصی با امان اللّه خان و همچنین اختلاف در زمینه جایگاه استفاده از نیروی نظامی در مبارزات جبهه راه دیگری در پیش گرفت؛ کاربرد خشونت را رد کرد و پس از آزادی از
زندان اعلام داشت روش گاندی که مبتنی بر پرهیز از
خشونت است، راهنمای اوست. به دنبال این اختلاف، یاسین ملک رهبری سازمانی همنام را در هند در دست گرفت که هدفش دستیابی به استقلال کشمیر از راههای آشتی جویانه است. این انشعاب جبهه را تضعیف کرد.
جبهه آزادیبخش جامو و کشمیر پرچمی با رنگهای
سبز ،
سرخ و
سفید دارد که رنگ سبز نماد سرسبزی کشمیر، رنگ سرخ نماد اندیشه های انقلابی جبهه و نیاز به خون فشانی در راه آمال جبهه، و رنگ سفید نماد باور جبهه به تلاشهای صلح آمیز برای حل مسئله کشمیر و
احترام به اقلیتهای مذهبی است.
(۱) کشمیر: بهشت زخم خورده، الطاف حسین، ترجمه فریدون دولتشاهی، تهران ۱۳۷۲ ش.
(۲) M J Akbar, Kashmir behind the vale ، New Delhi ۲۰۰۲.
(۳) Jammu Kashmir Liberation Front ، ۲۹ May ۱۹۹۷) Online (Available: http://shell comsats net pk/ jklf/ index html) ۱۱ June ۲۰۰۵).
(۴) Alastair Lamb، Kashmir: a disputed legacy، ۱۸۴۶-۱۹۹۰ ، Karachi ۱۹۹۳.
(۵) Iffat Malik، Kashmir: ethnic conflict، international dispute ، Oxford ۲۰۰۲.
(۶) Eric S Margolis، War at the top of the world: the struggle for Afghanistan، Kashmir and Tibet ، New York ۲۰۰۱.
(۷) Victoria Schofield، Kashmir in conflict: India، Pakistan and the unending war، London ۲۰۰۳.
(۸) idem، Kashmir in the crossfire ، London ۱۹۹۶.
(۹) Sten Widmalm، Kashmir in comparative perspective: democracy and violent separatism in India ، London ۲۰۰۲.
(۱۰) Robert G Wirsing، India, Pakistan، and the Kashmir dispute on regional conflict and its vesolution ، Calcutta ۱۹۹۵.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «جبهه آزادیبخش جامو و کشمیر»، شماره۴۴۹۵.
