• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

جبیر بن مطعم بن عدی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


جُبَیربن مُطْعِم بن عدیّ، از صحابه پیامبر اکرم و نسب شناس بود.



کنیه مشهور وی ابومحمد است، اما ابوعدی نیز ذکر شده‌است.
[۱] ابن اثیر، اسدالغابة فی معرفة الصحابة، ج۱، ص۳۹۷، چاپ عادل احمد رفاعی، بیروت ۱۴۱۷/۱۹۹۶.    
[۲] محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۱، ص۳۹۷، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۴۱ـ۶۰ه، بیروت ۱۴۰۹/۱۹۸۹.



برخی او را از «المُؤَلَّفةِ قُلوبُهُم»، (یعنی غیر مسلمانانی که برای علاقه مند کردنشان به اسلام یا تازه مسلمانانی که برای دلگرم شدنشان، به آنها سهمی از زکات پرداخت می‌شد)، به شمار آورده‌اند.
[۳] ابن قتیبه، المعارف، ص۱۲۳ـ ۱۲۴، ۱۴۹، چاپ محمداسماعیل عبداللّه صاوی، بیروت ۱۳۹۰/۱۹۷۰.
[۴] ابن حزم، جوامع السیرة، و خمس رسائل اخری، ص۲۴۸، چاپ احسان عباس و ناصرالدین اسد، (قاهره ۱۹۵۰).
به گفته ابن عباس، پیامبر صلی اللّه علیه وآله وسلم در آستانه فتح مکه شأن او را بالاتر از آن دانست که مشرک باقی بماند و او را به همراه چند تن دیگر به اسلام آوردن ترغیب کرد.
[۵] ابن حزم، اسماءالصحابة الرواة و مالکل واحدٍ من العدد، ص۷۷، چاپ کسروی حسن، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.



نام مادر جبیر را، به اختلاف، امّجُمیل بنت سعید از طایفه بنی عامربن لُؤَیّ
[۶] ابن عبدالبرّ، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ج۱، ص۲۳۲، چاپ علی محمد بجاوی، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
و امّ حبیب بنت عاص بن اُمیه
[۷] ابن اثیر، اسدالغابة فی معرفة الصحابة، ج۱، ص۳۹۷، چاپ عادل احمد رفاعی، بیروت ۱۴۱۷/۱۹۹۶.    
ضبط کرده‌اند.


جبیر بن مطعم از مشرکانی بود که پس از جنگ بدر، به منظور نجات اسیران یا تعیین خونبهای آنان، نزد پیامبر رفت.
[۸] ابن عبدالبرّ، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ج۱، ص۲۳۲، چاپ علی محمد بجاوی، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
[۹] ابن اثیر، اسدالغابة فی معرفة الصحابة، ج۱، ص۳۹۷، چاپ عادل احمد رفاعی، بیروت ۱۴۱۷/۱۹۹۶.    
در آن حال پیامبر اکرم آیاتی از سوره طور را می‌خواند، که در قلب جبیر مؤثر افتاد و، به گفته خود او، برای اولین بار پرتوی از ایمان بر قلبش، تابید.
[۱۰] ابن اثیر، اسدالغابة فی معرفة الصحابة، ج۱، ص۳۹۷، چاپ عادل احمد رفاعی، بیروت ۱۴۱۷/۱۹۹۶.

چون پدر جبیر نزد پیامبر شأن و منزلت داشت، پیامبر اکرم به جبیر فرمود اگر پدرت زنده بود و برای این اُسرا نزد من شفاعت می‌کرد، همه آنان را به او می‌بخشیدم.
[۱۱] ابن اثیر، اسدالغابة فی معرفة الصحابة، ج۱، ص۳۹۷، چاپ عادل احمد رفاعی، بیروت ۱۴۱۷/۱۹۹۶.    
[۱۲] یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماءالرجال، ج۴، ص۵۰۷، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.



در جنگ اُحد جبیر غلام خود، وحشی بن حرب، را به کشتن حمزه، عموی پیامبر، ترغیب کرد و این اقدام را شرط آزادی او قرار داد.
[۱۳] ابن اسحاق، کتاب السیر و المغازی، ص۳۲۳، چاپ سهیل زکار، (بی جا) : دارالفکر، ۱۳۹۸/۱۹۷۸، چاپ افست ۱۳۶۸ ش.

کینه جبیر از آن رو بود که حمزه عمویش، را کشته بود.
[۱۴] ابن هشام، السیرة النبویة، ج۲، ص۳۶۶، ج۳، ص۷۶، چاپ مصطفی سقا، ابراهیم ابیاری، و عبدالحفیظ شلبی، بیروت : داراحیاء التراث العربی، (بی تا).



زمان اسلام آوردن جبیر را در فاصله بین صُلح حُدَیْبیه و فتح مکه، یعنی بین سالهای ششم تا هشتم،
[۱۵] ابن قتیبه، المعارف، ص۱۲۳، چاپ محمداسماعیل عبداللّه صاوی، بیروت ۱۳۹۰/۱۹۷۰.
[۱۶] ابن حجر عسقلانی، الاصابة فی تمییزالصحابة، ج۱، ص۴۶۲، چاپ علی محمد بجاوی، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
یا سال فتح خیبر
[۱۷] ابن عبدالبرّ، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ج۱، ص۲۳۲، چاپ علی محمد بجاوی، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
نوشته‌اند.


جبیر، پس از ابوبکر، بیشترین دانش را به انساب قریش و عرب داشت و به گفته خودش، این علم را از ابوبکر فرا گرفته بود.
[۱۸] ابن عبدربّه، العقد الفرید، ج۵، ص۳۸، چاپ عبدالمجید ترحینی، بیروت ۱۴۰۴/۱۹۸۳.
[۱۹] ابن عبدالبرّ، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ج۱، ص۲۳۲، چاپ علی محمد بجاوی، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.

به گفته برخی، عمر بن خطّاب هنگام رسیدگی به نسب نُعمان بن مُنذِر، از جبیر در این باره سؤال کرده‌است.
[۲۰] عمروبن بحر جاحظ، البیان والتبیین، ج۱، ص۲۴۴، چاپ حسن سندوبی، قاهره ۱۳۵۱/۱۹۳۲.
[۲۱] ابن حجر عسقلانی، الاصابة فی تمییزالصحابة، ج۱، ص۴۶۲، چاپ علی محمد بجاوی، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.



خلیفه دوم، جبیر را به منصب قضا منصوب و پس از مدتی او را عزل کرد.
[۲۲] خلیفه بن خیاط، تاریخ خلیفة بن خیاط، روایة بقی بن مَخلَد، قسم۱، ص۱۵۶، چاپ سهیل زکار، دمشق ۱۹۶۷ ۱۹۶۸    .



برخی مورخان، جبیر را از جمله افرادی ذکر کرده‌اند که بر جنازه عثمان نماز گزارد و سپس او را به خاک سپرد.
[۲۳] ابن‌سعد، الطبقات الکبرى (لیدن)، ج۳، قسم۱، ص۵۴ ـ ۵۵.
[۲۴] خلیفه بن خیاط، تاریخ خلیفة بن خیاط، روایة بقی بن مَخلَد، قسم۱، ص۱۹۳، چاپ سهیل زکار، دمشق ۱۹۶۷ ۱۹۶۸    .



شیخ طوسی
[۲۵] محمدبن حسن طوسی، رجال الطوسی، ص۱۴، نجف ۱۳۸۰/۱۹۶۱، چاپ افست قم(بی تا).
او را جزو اصحاب رسول خدا می‌داند و ابن حِبّان
[۲۶] ابن حبان، کتاب الثقات، ج۳، ص۵۰، حیدرآباد دکن ۱۳۹۳ـ۱۴۰۳/ ۱۹۷۳ـ۱۹۸۳، چاپ افست بیروت (بی تا).
او را از ثقات شمرده‌است.


خوئی
[۲۷] خوئی،ج ۴، ص۳۶.
روایاتی را که بر اساس آنها جبیر از اصحاب خاص امام علی بن الحسین علیه السلام به شمار آمده، با توجه به سال وفات جُبیر، ضعیف دانسته‌است.
از جمله راویان جبیر، سلیمان بن صُرَد خُزاعی، عبدالرحمان بن اَزهر، و فرزندانِ جبیر (نافع و محمد) بوده‌اند.
[۲۸] ابن ابی حاتم، کتاب الجرح و التعدیل، ج۲، ص۵۱۲، حیدرآباد دکن ۱۳۷۱ـ ۱۳۷۳/ ۱۹۵۲ـ۱۹۵۳، چاپ افست بیروت (بی تا).
[۲۹] ابن اثیر، اسدالغابة فی معرفة الصحابة، ج۱، ص۳۹۸، چاپ عادل احمد رفاعی، بیروت ۱۴۱۷/۱۹۹۶.    
[۳۰] ابن حجر عسقلانی، الاصابة فی تمییزالصحابة، ج۱، ص۴۶۲، چاپ علی محمد بجاوی، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.



در منابع رجالی شیعه، فرزندان جبیر، محمد و حکیم، از اصحاب امام سجاد به شمار آمده‌اند.
[۳۱] محمدبن حسن طوسی، رجال الطوسی، ص۸۷، نجف ۱۳۸۰/۱۹۶۱، چاپ افست قم(بی تا)    .
[۳۲] محمدبن حسن طوسی، رجال الطوسی، ص۱۰۱، نجف ۱۳۸۰/۱۹۶۱، چاپ افست قم(بی تا)    .
[۳۳] مصطفی بن حسین تفرشی، نقدالرجال، ج۲، ص۱۴۵، ج۴، ص۱۵۶، قم ۱۴۱۸.



وفات جبیر را، به اختلاف، در سال ۵۷، ۵۸ یا ۵۹ ذکر کرده‌اند.
[۳۴] بن خیاط، تاریخ خلیفة بن خیاط، روایة بقی بن مَخلَد، قسم۱، ص۲۷۲، چاپ سهیل زکار، دمشق ۱۹۶۷ ۱۹۶۸    .
[۳۵] ابن عبدالبرّ، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ج۱، ص۲۳۳، چاپ علی محمد بجاوی، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
[۳۶] ابن اثیر، اسدالغابة فی معرفة الصحابة، ج۱، ص۳۹۸، چاپ عادل احمد رفاعی، بیروت ۱۴۱۷/۱۹۹۶.    




• ابن ابی حاتم، کتاب الجرح و التعدیل، حیدرآباد دکن ۱۳۷۱ـ ۱۳۷۳/ ۱۹۵۲ـ۱۹۵۳، چاپ افست بیروت ( بی تا )؛
• ابن اثیر، اسدالغابة فی معرفة الصحابة، چاپ عادل احمد رفاعی، بیروت ۱۴۱۷/۱۹۹۶؛
• ابن اسحاق، کتاب السیر و المغازی، چاپ سهیل زکار، ( بی جا ) : دارالفکر، ۱۳۹۸/۱۹۷۸، چاپ افست ۱۳۶۸ ش؛
• ابن حبان، کتاب الثقات، حیدرآباد دکن ۱۳۹۳ـ۱۴۰۳/ ۱۹۷۳ـ۱۹۸۳، چاپ افست بیروت ( بی تا )؛
• ابن حجر عسقلانی، الاصابة فی تمییزالصحابة، چاپ علی محمد بجاوی، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲؛
• ابن حزم، اسماءالصحابة الرواة و مالکل واحدٍ من العدد، چاپ کسروی حسن، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲؛
• ابن حزم، جوامع السیرة و خمس رسائل اخری، چاپ احسان عباس و ناصرالدین اسد، ( قاهره ۱۹۵۰ )؛
• ابن‌ سعد، الطبقات الکبری (لیدن )؛
• ابن عبدالبرّ، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، چاپ علی محمد بجاوی، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲؛
• ابن عبدربّه، العقد الفرید، ج۵، چاپ عبدالمجید ترحینی، بیروت ۱۴۰۴/۱۹۸۳؛
• ابن قتیبه، المعارف، چاپ محمداسماعیل عبداللّه صاوی، بیروت ۱۳۹۰/۱۹۷۰؛
• ابن هشام، السیرة النبویة، چاپ مصطفی سقا، ابراهیم ابیاری، و عبدالحفیظ شلبی، بیروت : داراحیاء التراث العربی، ( بی تا )؛
• مصطفی بن حسین تفرشی، نقدالرجال، قم ۱۴۱۸؛
• عمروبن بحر جاحظ، البیان والتبیین، چاپ حسن سندوبی، قاهره ۱۳۵۱/۱۹۳۲؛
• خلیفه بن خیاط، تاریخ خلیفة بن خیاط، روایة بقی بن مَخلَد، چاپ سهیل زکار، دمشق ۱۹۶۷ـ ۱۹۶۸؛
• خوئی؛
• محمد بن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۴۱ـ۶۰ ه، بیروت ۱۴۰۹/۱۹۸۹؛
• محمدبن حسن طوسی، رجال الطوسی، نجف ۱۳۸۰/۱۹۶۱، چاپ افست قم ( بی تا )؛
• یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماءالرجال، ج۴، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳

 
۱. ↑ ابن اثیر، اسدالغابة فی معرفة الصحابة، ج۱، ص۳۹۷، چاپ عادل احمد رفاعی، بیروت ۱۴۱۷/۱۹۹۶.    
۲. ↑ محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۱، ص۳۹۷، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۴۱ـ۶۰ه، بیروت ۱۴۰۹/۱۹۸۹.
۳. ↑ ابن قتیبه، المعارف، ص۱۲۳ـ ۱۲۴، ۱۴۹، چاپ محمداسماعیل عبداللّه صاوی، بیروت ۱۳۹۰/۱۹۷۰.
۴. ↑ ابن حزم، جوامع السیرة، و خمس رسائل اخری، ص۲۴۸، چاپ احسان عباس و ناصرالدین اسد، (قاهره ۱۹۵۰).
۵. ↑ ابن حزم، اسماءالصحابة الرواة و مالکل واحدٍ من العدد، ص۷۷، چاپ کسروی حسن، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
۶. ↑ ابن عبدالبرّ، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ج۱، ص۲۳۲، چاپ علی محمد بجاوی، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
۷. ↑ ابن اثیر، اسدالغابة فی معرفة الصحابة، ج۱، ص۳۹۷، چاپ عادل احمد رفاعی، بیروت ۱۴۱۷/۱۹۹۶.    
۸. ↑ ابن عبدالبرّ، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ج۱، ص۲۳۲، چاپ علی محمد بجاوی، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
۹. ↑ ابن اثیر، اسدالغابة فی معرفة الصحابة، ج۱، ص۳۹۷، چاپ عادل احمد رفاعی، بیروت ۱۴۱۷/۱۹۹۶.    
۱۰. ↑ ابن اثیر، اسدالغابة فی معرفة الصحابة، ج۱، ص۳۹۷، چاپ عادل احمد رفاعی، بیروت ۱۴۱۷/۱۹۹۶.
۱۱. ↑ ابن اثیر، اسدالغابة فی معرفة الصحابة، ج۱، ص۳۹۷، چاپ عادل احمد رفاعی، بیروت ۱۴۱۷/۱۹۹۶.    
۱۲. ↑ یوسف بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماءالرجال، ج۴، ص۵۰۷، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۱۳. ↑ ابن اسحاق، کتاب السیر و المغازی، ص۳۲۳، چاپ سهیل زکار، (بی جا) : دارالفکر، ۱۳۹۸/۱۹۷۸، چاپ افست ۱۳۶۸ ش.
۱۴. ↑ ابن هشام، السیرة النبویة، ج۲، ص۳۶۶، ج۳، ص۷۶، چاپ مصطفی سقا، ابراهیم ابیاری، و عبدالحفیظ شلبی، بیروت : داراحیاء التراث العربی، (بی تا).
۱۵. ↑ ابن قتیبه، المعارف، ص۱۲۳، چاپ محمداسماعیل عبداللّه صاوی، بیروت ۱۳۹۰/۱۹۷۰.
۱۶. ↑ ابن حجر عسقلانی، الاصابة فی تمییزالصحابة، ج۱، ص۴۶۲، چاپ علی محمد بجاوی، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
۱۷. ↑ ابن عبدالبرّ، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ج۱، ص۲۳۲، چاپ علی محمد بجاوی، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
۱۸. ↑ ابن عبدربّه، العقد الفرید، ج۵، ص۳۸، چاپ عبدالمجید ترحینی، بیروت ۱۴۰۴/۱۹۸۳.
۱۹. ↑ ابن عبدالبرّ، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ج۱، ص۲۳۲، چاپ علی محمد بجاوی، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
۲۰. ↑ عمروبن بحر جاحظ، البیان والتبیین، ج۱، ص۲۴۴، چاپ حسن سندوبی، قاهره ۱۳۵۱/۱۹۳۲.
۲۱. ↑ ابن حجر عسقلانی، الاصابة فی تمییزالصحابة، ج۱، ص۴۶۲، چاپ علی محمد بجاوی، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
۲۲. ↑ خلیفه بن خیاط، تاریخ خلیفة بن خیاط، روایة بقی بن مَخلَد، قسم۱، ص۱۵۶، چاپ سهیل زکار، دمشق ۱۹۶۷ ۱۹۶۸    .
۲۳. ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبرى (لیدن)، ج۳، قسم۱، ص۵۴ ـ ۵۵.
۲۴. ↑ خلیفه بن خیاط، تاریخ خلیفة بن خیاط، روایة بقی بن مَخلَد، قسم۱، ص۱۹۳، چاپ سهیل زکار، دمشق ۱۹۶۷ ۱۹۶۸    .
۲۵. ↑ محمدبن حسن طوسی، رجال الطوسی، ص۱۴، نجف ۱۳۸۰/۱۹۶۱، چاپ افست قم(بی تا).
۲۶. ↑ ابن حبان، کتاب الثقات، ج۳، ص۵۰، حیدرآباد دکن ۱۳۹۳ـ۱۴۰۳/ ۱۹۷۳ـ۱۹۸۳، چاپ افست بیروت (بی تا).
۲۷. ↑ خوئی،ج ۴، ص۳۶.
۲۸. ↑ ابن ابی حاتم، کتاب الجرح و التعدیل، ج۲، ص۵۱۲، حیدرآباد دکن ۱۳۷۱ـ ۱۳۷۳/ ۱۹۵۲ـ۱۹۵۳، چاپ افست بیروت (بی تا).
۲۹. ↑ ابن اثیر، اسدالغابة فی معرفة الصحابة، ج۱، ص۳۹۸، چاپ عادل احمد رفاعی، بیروت ۱۴۱۷/۱۹۹۶.    
۳۰. ↑ ابن حجر عسقلانی، الاصابة فی تمییزالصحابة، ج۱، ص۴۶۲، چاپ علی محمد بجاوی، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
۳۱. ↑ محمدبن حسن طوسی، رجال الطوسی، ص۸۷، نجف ۱۳۸۰/۱۹۶۱، چاپ افست قم(بی تا)    .
۳۲. ↑ محمدبن حسن طوسی، رجال الطوسی، ص۱۰۱، نجف ۱۳۸۰/۱۹۶۱، چاپ افست قم(بی تا)    .
۳۳. ↑ مصطفی بن حسین تفرشی، نقدالرجال، ج۲، ص۱۴۵، ج۴، ص۱۵۶، قم ۱۴۱۸.
۳۴. ↑ بن خیاط، تاریخ خلیفة بن خیاط، روایة بقی بن مَخلَد، قسم۱، ص۲۷۲، چاپ سهیل زکار، دمشق ۱۹۶۷ ۱۹۶۸    .
۳۵. ↑ ابن عبدالبرّ، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ج۱، ص۲۳۳، چاپ علی محمد بجاوی، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
۳۶. ↑ ابن اثیر، اسدالغابة فی معرفة الصحابة، ج۱، ص۳۹۸، چاپ عادل احمد رفاعی، بیروت ۱۴۱۷/۱۹۹۶.    



دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «جبیر بن مطعم عدی»، شماره۴۵۰۶.    



جعبه ابزار