جهاد و تزکیه (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قرآن یکی از آثار شرکت در
جنگ زا ارزیابی نفس و
تزکیه آن معرفی میکند.
جهاد، موجب
تزکیه نفس و تصفیه قلب می‌شود.
ان یمسسکم قرح فقد مس القوم قرح مثله وتلک الایام نداولها بین الناس ولیعلم الله الذین ءامنوا... • ولیمحص الله الذین ءامنوا ویمحق الکـفرین• ثم انزل علیکم من بعد الغم امنة نعاسـا یغشی طـائفة منکم وطـائفة قد اهمتهم انفسهم یظنون بالله غیر الحق ظن الجـهلیة یقولون هل لنا من الامر من شیء قل ان الامر کله لله یخفون فی انفسهم ما لا یبدون لک یقولون لو کان لنا من الامر شیء ما قتلنا هـهنا قل لو کنتم فی بیوتکم لبرز الذین کتب علیهم القتل الی مضاجعهم ولیبتلی الله ما فی صدورکم ولیمحص ما فی قلوبکم والله علیم بذات الصدور.
اگر (در میدان احد،) به شما جراحتی رسید (و ضربه‌ای وارد شد)، به آن جمعیت نیز (در میدان
بدر)، جراحتی همانند آن وارد گردید. و ما این روزها (ی پیروزی و شکست) را در میان مردم می‌گردانیم (- و این خاصیت زندگی دنیاست-) تا خدا، افرادی را که
ایمان آورده‌اند، بداند (و شناخته شوند) • و تا خداوند، افراد باایمان را خالص گرداند (و ورزیده شوند) و کافران را به تدریج نابود سازد. • سپس بدنبال این
غم و
اندوه، آرامشی بر شما فرستاد. این
آرامش، بصورت خواب سبکی بود که (در شب بعد از حادثه احد،) گروهی از شما را فرا گرفت اما گروه دیگری در فکر
جان خویش بودند (و خواب به چشمانشان نرفت.) آنها گمانهای نادرستی- همچون گمانهای دوران
جاهلیت- درباره خدا داشتند و می‌گفتند: «آیا چیزی از پیروزی نصیب ما می‌شود؟! » بگو: «همه کارها (و پیروزیها) به دست خداست! » آنها در دل خود، چیزی را پنهان می‌دارند که برای تو آشکار نمی‌سازند می‌گویند: «اگر ما سهمی از پیروزی داشتیم، در این جا کشته نمی‌شدیم! » بگو: «اگر هم در خانه‌های خود بودید، آنهایی که کشته شدن بر آنها مقرر شده بود، قطعا به سوی آرامگاه‌های خود، بیرون می‌آمدند (و آنها را به
قتل می‌رساندند). و اینها برای این است که خداوند، آنچه در سینه هایتان پنهان دارید، بیازماید و آنچه را در دلهای شما (از
ایمان) است، خالص گرداند و خداوند از آنچه در درون سینه هاست، با خبر است.
" لیمحص" از ماده" تمحیص" به معنی پاک نمودن چیزی است از هر گونه عیب.
و" یمحق" از ماده" محق" (بر وزن مرد) به معنی کم شدن تدریجی چیزی است و بهمین مناسبت شب پایان ماه را" محاق" می‌گویند زیرا روشنی ماه کم کم کاسته شده و از بین می‌رود.
در این آیه اشاره به یکی دیگر از نتائج طبیعی شکست جنگ احد شده است، و آن اینکه این گونه شکستها نقاط ضعف و عیوب جمعیتها را آشکار می‌سازد و وسیله مؤثری است برای شستشوی از این عیوب، قرآن می‌گوید خدا می‌خواست در این میدان
جنگ ، افراد با ایمان را
خالص گرداند و نقاط ضعفشان را به آنها نشان بدهد، آنها می‌بایست برای پیروزیهای آینده در چنین بوته آزمایشی قرار گیرند و
عیار شخصیت خود را بسنجند و همانطور که
علی ع می‌فرماید: "
فی تقلب الاحوال یعلم جواهر الرجال
": " دگرگونیهای روزگار و حوادث سخت زندگی حقیقت اشخاص را روشن می‌سازد" آنها به عیار شخصیت خود واقف گردند.
اینجا است که گاهی پاره‌ای از شکستها آن چنان سازنده است که به مراتب اثر آن در سرنوشت جوامع انسانی از پیروزیهای خواب کننده ظاهری بیشتر است.
جالب اینکه نویسنده تفسیر" المنار" از استادش"
محمد عبده" مفتی بزرگ
مصر نقل میکند که پیامبر را در
خواب دید و به او فرمود" اگر مرا در میان
پیروزی و شکست در میدان
احد مخیر ساخته بودند من در خصوص آن میدان، شکست را
ترجیح میدادم" زیرا این شکست عامل سازنده‌ای در
تاریخ اسلام شد".
و یمحق الکافرین این جمله در حقیقت نتیجه ایست برای جمله قبل، زیرا هنگامی که مؤمنان در
کوره حوادث پاک شدند آمادگی کافی برای از بین بردن تدریجی شرک و
کفر و پاک ساختن جامعه خود از این آلودگیها پیدا می‌کنند، یعنی نخست باید پاک شد و سپس پاک کرد.
در حقیقت همانطور که
ماه با آن جلوه گری و فریبندگی مخصوص خود تدریجا کم نور شده، در
محاق فرو می‌رود همچنین شکوه و
عظمت کفر و
شرک و حامیان آنها با تصفیه و پاک شدن مسلمانان به زوال و نیستی می‌گراید.
تصور نکنید کسی با فرار از میدان جنگ و از حوادث سختی که باید به
استقبال آن بشتابد می‌تواند از مرگ فرار کند، آنها که اجلشان رسیده حتی اگر در خانه‌های خود بمانند به بستر آنها می‌تازند و آنها را در بستر خواهند کشت (قل لو کنتم فی بیوتکم لبرز الذین کتب علیهم القتل الی مضاجعهم).
اصولا ملتی که بر اثر سستی اکثریتش محکوم به شکست است بالآخره طعم
مرگ را خواهد چشید چه بهتر که آن را در میدان جهاد و در زیر ضربات شمشیر دشمن در حال مبارزه افتخار آمیز ببیند نه اینکه در خانه اش بر سر او بریزند و او را با
ذلت در میان بستر از بین ببرند.
دیگر اینکه باید این حوادث پیش بیاید و هر کس آنچه در دل دارد آشکار کند و صفوف مشخص گردد، و به علاوه افراد تدریجا پرورش یابند و نیات آنها خالص و ایمان آنها محکم و قلوب آنها پاک شود.
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «جهاد و تزکیه (قرآن)»
