جهود الشیخ المفید الفقهیة و مصادر استنباطه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
دراین مقاله به کتاب "جهود الشیخ المفید الفقهیة و مصادر استنباطه "می پردازد ، موضوع كتاب معرفى
فقه و
فقاهت شیخ مفید است. این موضوع از زاویه ی مطالعات تاریخ علم فقه و روش شناسی
علم فقه اهمیت فراوان دارد.
برجستگی های اثر نسبت به آثار مشابه
الف) نویسنده ی
کتاب همه ی مباحث فقهی و اصولی شیخ مفید را از معظم آثار او بررسی کرده, توانسته است در حجمی اندک, تحلیلی مستند از آرای شیخ مفید و روش فقهی و اصولی او ارائه دهد در حالی که چنین کاری در آثار مشابه با حجم بسیار بیشتری صورت گرفته است.
ب) برخی از مباحث کتاب تماماً تحلیلی بوده, مستقیماً در آثار شیخ مفید نیست و نویسنده براساس منطق کلی معرفی اندیشه ی فقهی وی آثار شیخ را تحلیل کرده است.
ج) زوایای مختلف فقهی و غیرفقهی اندیشه ی شیخ مفید را با دوران معاصر او در
بغداد بررسی کرده, تأثیر و تأثرات علمی را در این بررسی برجسته کرده است. یعنی کتاب صرفاً تحلیل اندیشه ی فقهی شیخ مفید نیست بلکه نگرشی تاریخی به اندیشه او نیز هست.
روش تحقیق و شیوه ی ارائه ی مطالب
نویسنده از روش تحلیل و مقایسه بهره برده است; یعنی از آراء مختلف شیخ مفید در یک مسأله روش او را استخراج کرده, آن را با علمای پیشین و هم عصر او مقایسه نموده تا نوآوری های شیخ مفید را اظهار کند.
نتیجه ی اثر:
الف) از این کتاب می‌توان در مباحث تاریخ علم
فقه و
اصول بهره جست.
ب) از روش تحلیلی و مقایسه ای کتاب می‌توان در بررسی اندیشه ی فقهی فقها در گذر
تاریخ الهام گرفت.
مباحث اصلی اثر:
مقدمه:
مبحث اول: جوّ فکری بغداد در زمان شیخ مفید;
مبحث دوم:
زندگی شیخ مفید مشتمل بر: بیوگرافی شخصی, آثار علمی, اساتید و شاگردان شیخ مفید;
باب اول: تلاش های فقهی
فصل اول: روش فقهی در: ۱.
استدلال ; ۲. شیوه ی ارائه ی مطالب و ساختار مباحث; ۳.
ادبیات شیخ مفید;
فصل دوم: بررسی مؤلّفات شیخ مفید: مشتمل بر آثاری که مجموعه ای از ابواب را دربر می‌گیرد و آثاری که فقط پاسخ به پرسش هاست;
فصل سوم: آراء فقهی شیخ مفید;
باب دوم: منابع
استنباط نزد شیخ مفید
فصل اول: استنباط از
قرآن کریم : ظاهر و باطن;
محکم و متشابه ;
ناسخ و
منسوخ ;
عام و
خاص ; امر و نهی;
مطلق و
مقید ; اشتراک;
حقیقت و
مجاز ;
فصل دوم استنباط از سنت: جایگاه شیخ مفید در
علم حدیث ; موضع گیری او درباره ی
حجیت اخبار و اصول چهارصدگانه;
فصل سوم: استنباط به منابع دیگر: موضع گیری شیخ مفید در استنباط از:
اجماع ;
عقل ;
قیاس ;
قرعه ;
استصحاب .
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «جهود الشیخ المفید الفقهیة و مصادر استنباطه»، شماره ۴۷۱۸۷.
