حجرات (علوم قرآنی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سوره حُجرات
(سوره چهل و نهم قرآن)
(چهل و نهمين سوره قرآن)
واژه «حجرات» جمع «حجره» در آيه ۴ اين سوره به‌کار رفته و مراد از آن، اطاق‌هاى متعددى کنار مسجدالنبى است که براى همسران پيامبر (ص) تهيه شده بود. گاهى بعضى از مسلمانان از پشت اطاق‌ها با صداى بلند، پيامبر اسلام (ص) را صدا مى‌زدند، تا اين که آيات ۴ و ۵ اين سوره نازل شد و آنان را از اين رفتار ناپسند منع کرد. کلمه «حجرات» که يادآور اين دستور اخلاقى بود، نام سوره قرارگرفت. چون آيات اين سوره در زمينه مسائل اخلاقى و نحوه ارتباط و سخن‌گفتن با همنوعان و رهبر جامعه اسلامى و شخص پيامبر (ص) است، به گفته برخي مفسران مى‌توان اين سوره را «سوره اخلاق و آداب» ناميد.
اين سوره مشتمل بر مسائلى از احكام دين است، احكامى كه با آن سعادت زندگى فردى انسان تكميل مى‌شود، و نظام صالح و طيب در اجتماع بشر مستقر مى‌گردد. بعضى از آن مسائل ادب جميلى است كه بايد بين بنده و خداى سبحان رعايت شود، و پاره‌اى آدابى است كه بندگان خدا بايد در مورد رسول خدا (ص) رعايت كنند، كه در پنج آيه اول سوره آمده. بعضى ديگر آن، احكام مربوط به مسائلى است كه مردم در برخورد با يكديگر در مجتمع زندگى خود بايد آن را رعايت كنند. قسمتى ديگر مربوط به برترى‌هايى است كه بعضى افراد بر بعض ديگر دارند، و تفاضل و برترى افراد از اهم امورى است كه جامعه مدنى انسان با آن منتظم مى‌شود، و انسان را به سوى زندگى توأم با سعادت و عيش پاك و گوارا هدايت مى‌كند، و با آن بين دين حق و باطل فرق مى‌گذارد، و مى‌فهمد كدام دين حق است، و كدام از سنن اجتماعى قومى است. و در آخر، سوره را با اشاره به حقيقت ايمان و اسلام ختم نموده، بر بشريت منت مى‌گذارد كه نور ايمان را به او افاضه فرموده است.
اين سوره به شهادت مضامين آياتش در مدينه نازل شده، به استثناى آيه يا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَ أُنْثى... كه بعضى در باره مدنى بودن آن حرف دارند.
ويژگي‌هاى سوره حجرات:
۱. هجده آيه، ۳۵۳ يا ۳۴۳ کلمه و ۱۴۷۴ يا ۱۴۹۶ حرف دارد. درباره تعداد کلمات و حروف اين سوره، اعداد و ارقام ديگرى نيز گفته‌اند.
۲. در ترتيب نزول، يکصد و ششمين و در قرآن کريم چهل و نهمين سوره است که پس از سوره مجادله و پيش از سوره تحريم نازل شد.
۳. مدنى است. تنها از ابن‌عباس نقل شده که آيه ۱۳ اين سوره، مکّى است.
۴. از نظر کميت از سور مثانى و حدود نيم حزب قرآن است.
۵. گفته‌اند آيه ناسخ و منسوخ ندارد.
۶. يکى از سوره‌هاى مخاطبات است.
پيام‌هاى سوره حجرات:
۱. احترام و تکريم همديگر؛
۲. پرهيز از تمسخر و تحقير؛
۳. حفظ اسرار ديگران؛
۴. آداب معاشرت و سخن‌گفتن با پيامبر اسلام (ص) و پيشوايان بزرگ؛
۵. رعايت اخلاق اجتماعى که باعث محبت و امنيت و اتحاد جامعه اسلامى مى‌شود؛
۶. پرهيز از شايعه‌سازى؛
۷. رعايت تقوا؛
۸. اطاعت از رهبري؛
۹. ايجاد قسط وعدل.
[۱] طباطبايي ، محمد حسين ، ۱۲۸۱ - ۱۳۶۰;الميزان في تفسير القرآن;جلد۱۸;صفحه ۳۰۵
[۲] حجتي ، محمد باقر ، ۱۳۱۱ -;پژوهشى درتاريخ قرآن كريم;صفحه ۱۴۵
[۳] راميار ، محمود ، ۱۳۰۱ - ۱۳۶۳;تاريخ قرآن;صفحه ۵۸۷
[۴] جمعي از محققان;علوم القرآن عندالمفسرين;جلد۱;صفحه ۳۱۷
[۵] زركشي ، محمد بن بهادر ، ۷۴۵ - ۷۹۴ق;البرهان فى علوم القرآن(باحاشيه);جلد۱;صفحه ۱۹۴
[۶] مكارم شيرازي ، ناصر ، ۱۳۰۵ -;تفسير نمونه;جلد۲۲;صفحه ۱۲۷
[۷] هاشم زاده هريسي ، هاشم ، ۱۳۱۷ -;شناخت سوره هاى قرآن;صفحه ۳۸۱
[۸] فيروز آبادي ، محمد بن يعقوب ، ۷۲۹ - ۸۱۷ق;بصائرذوى التمييزفى لطائف الكتاب العزيز;جلد۱;صفحه ۴۳۵
