حرکت در اعراض
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
یکی از لوازم
حرکت مسافت است که عبارت است از آن چیزی که در هنگام حرکت
جسم پیوسته عوض می‌شود و نو می‌گردد.
حال این سؤال مطرح است که آن چیزی که در حرکت دائما عوض می‌شود چیست؟ مشهور
فلاسفه از قدیم معتقد بودند که تنها چهار چیز است که در حرکت ممکن است تغییر کند و به بیان دیگر تنها در چهار مقوله از مقولات دهگانه، حرکت واقع می‌شود
و آنها عبارتند از: مقوله ی
این ،
کیف ، کم و
وضع . اما در سایر مقولات عرضی (که عبارتند از: فعل، انفعال، متی،
اضافه و
جده ) و همچنین در
جوهر ، حرکتی واقع نمی‌شود.
حرکت در جوهر در مدخل مستقلی خواند آمد و درباره ی حرکت در اعراض تنها برای هر یک از چهار مقوله ی فوق یک مثال زده و به توضیح مختصری بسنده می‌کنیم. اما نقد و اشکالاتی که در این باب آمده از قبیل نحوه ی ارجاع برخی از مقولات فوق به برخی دیگر و یا بررسی حرکت در سایر
مقولات عرضی را به کتب تخصصی فلسفی وامی گذاریم.
حرکت مکانی: محسوس‌ترین انواع حرکت،
حرکت مکانی است که بستر آن، مکان اجسام می‌باشد و فلاسفه، مقوله ی این را به عنوان مسافت آن معرفی کرده‌اند.
حرکت مکانی مانند حرکت یک
سنگ از ارتفاع تا سطح و مانند حرکت
زمین به دور
خورشید .
حرکت کیفی: خود چهار قسم فرعی دارد که عبارتند از:
الف) حرکت در
کیف نفسانی ؛ مثل این که هر کسی در درون خود می‌یابد که نسبت به چیزی یا شخصی
علاقه یا
نفرت پیدا می‌کند و این علاقه یا نفرت به تدریج زیاد یا کم می‌شود و یا از بین می‌رود؛
ب) حرکت در کیفیات محسوسه؛ مانند رنگ‌ها؛
ج) حرکت در اشکال؛ مثلا اگر دو سر نخی را که در
امتداد خط مستقیم قرار گرفته است تدریجا به هم نزدیک کنیم به گونه‌ای که به حالت انحناء درآید در اینجا سطح مستوی و خط مستقیم (اگر دارای خط بالفعلی باشد) تدریجا به صورت منحنی درمی آید.
د) حرکت در کیفیت استعدادی و شدت و ضعف یافتن تدریجی آن؛ مانند حرکت در
کیف استعدادی هسته ی خرما در فرایند تبدیلش به درخت
خرما .
حرکت کمی: که یا
حرکت در
کم منفصل یعنی عدد است و یا حرکت در کم متصل و مقدار
جسم (اعم از خط و سطح و حجم) است؛ برای قسم اخیر می‌توانیم به گیاه یا حیوانی در حال
رشد اشاره کنیم که متصلا حجمش و به تبع آن سطح و خطش نیز در حال تغییر است.
حرکت وضعی: مانند حرکت کره بر محور خود است و اساسا می‌توان
حرکت وضعی را به حرکت مکانی بازگرداند؛ زیرا هرچند در حرکت وضعی
مکان کل جسم تغییری نمی‌یابد، ولی اجزاء جسم متحرک تدریجا جابه جا می‌شوند و مثلا جزیی که در سمت راست واقع شده به سمت چپ می‌رود یا جزیی که در بالا واقع شده به پایین می‌آید. حرکت وضعی و مکانی هر دو به ارادی و غیر ارادی تقسیم می‌شوند.
سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «حرکت در اعراض».
