• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حریم

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



حریم در دو معنا استعمال شده است. از حریم به معنای نخست در ‏ باب احیاء موات بحث کرده‏اند.




۱- محدوده‏ای از اطراف زمین احیا شده.
۲- عِرض به کسر عین.



حریم به معنای نخست به محدوده‏ای پیرامون مکان احیا شده از زمین موات گفته می‏شود که بهره‏برداری کامل از آن مکان متوقف بر آن محدوده است و تحت تصرف دیگری جز کسی که آن را احیا کرده، نیست.
[۱] ایضاح الفوائد ج۲، ص۲۳۲.





۳.۱ - حکم


زمین مواتِ احیا شده دارای حریم است و حریم آن به احیا کننده آن مکان اختصاص دارد. از این رو، از شرایط احیای زمین موات، حریم نبودن آن برای ملک دیگری است.
در اینکه حریم زمین به تبع احیای آن، در ملک مالک آن در می‏آید یا مالک نسبت به آن تنها حق اولویت و اختصاص پیدا می‏کند، اختلاف است.
[۲] الانوار اللوامع ج۱۱، ص۱۶۶.

حریم تنها در زمین موات ثابت است؛ از این رو، زمینهای ملکی‏ای که در مجاورت یکدیگر قرار دارند، مانند شهرها حریم ندارند و صاحب هر ملک می‏تواند در ملک خود هرگونه تصرف مشروعی بکند.

۳.۲ - قلمرو حریم


قلمرو حریم دوگونه است:
حریم عین مال، قطع نظر از منفعت آن، مانند حریم خانه یا دیوار و یا خود قنات و چاه؛ و حریم منفعت، مانند حریم قنات و چاه به لحاظ منفعت مطلوب آن؛ یعنی استفاده از آب آن برای شرب یا کشاورزی و مانند آن.
تفاوت حریم عین با حریم منفعت در این است که در اوّلی هیچ گونه تصرفی برای دیگری جایز نیست؛ اما در دومی تنها احداث مثل آنچه قبلًا احداث گردیده، مانند حفر چاه یا قنات در محدوده حریم منفعت، جایز نیست؛ لیکن احیای آن به کشاورزی یا بنای ساختمان جایز است.
برای تعیین قلمرو حریم عین مال به عرف و متعارف هر منطقه- با توجه به موقعیت و شرایط مکانی و منطقه‏ای- رجوع می‏شود و ضابطه کلّی آن عبارت است از محدوده‏ای که بهره‏برداری کامل‏ از عین مال متوقف بر آن باشد. به عنوان مثال، حریم خانه، محدوده ریختن خاک و زباله و جریان آب باران و راه ورود و خروج از آن است و قلمرو حریم چاه یا قنات، محدوده‏ای است که بهره‏برداری، اصلاح و لای روبی قنات متوقف بر آن است.
[۸] جامع الشتات ج۳، ص۲۶۳-۲۶۴.

قلمرو حریم منفعتِ چاه آب و نیز چشمه در روایات تعیین شده و مشهور بر اساس آن فتوا داده‏اند. حریم چاه آب شرب شتران چهل ذراع و چاه آب کشاورزی و غیر آن شصت ذراع از چهار طرف است. برخی، احیای محدوده یاد شده را مطلقاً؛ خواه به احداث چاه یا غیر آن از زراعت، درختکاری و مانند آن، جایز ندانسته‏اند.
قلمرو حریم چشمه (قنات و چاه) هزار ذراع در زمین سست و پانصد ذراع در زمین سخت است.


 
۱. ایضاح الفوائد ج۲، ص۲۳۲.
۲. الانوار اللوامع ج۱۱، ص۱۶۶.
۳. جواهر الکلام ج۳۸، ص۳۴-۳۶.    
۴. تذکرة الفقهاء (ق) ج۲، ص۴۱۴.    
۵. جامع المقاصد ج۷، ص۲۶.    
۶. تحریر الوسیلة ج۲، ص۲۰۲.    
۷. الروضة البهيه ج۷، ص۱۵۶.    
۸. جامع الشتات ج۳، ص۲۶۳-۲۶۴.
۹. جواهر الکلام ج۳۸، ص۳۶-۴۶.    
۱۰. جواهر الکلام ج۳۸، ص۵۲-۵۳.    
۱۱. تحریر الوسیلة ج۲، ص۱۹۸-۲۰۲.    
۱۲. جواهر الکلام ج۳۸، ص۴۱.    
۱۳. جواهر الکلام ج۳۸، ص۴۴.    




فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۳، ص۲۹۶-۲۹۷.    




جعبه ابزار