حسن بن علی نهروانی (مقاله دوم)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابوبکر حسن بن علی بن احمد بن بشّار بن زیاد نهروانی بغدادی مشهور به ابن علاّف (حدود
۲۲۰–
۳۱۹ق)، شاعر و راوی مشهور بغدادی، از ندیمان خلیفه
معتضد عباسی بود. او در
قرائت و
حدیث دانش آموخت و شاعری خوش سخن بود. معروف ترین اثرش، مرثیه‌هایی برای گربه‌اش است (البته برخی معتقدند این شعر در واقع برای یک شاعر کشته شده سروده شده بود). او در
۳۱۸ق یا ۳۱۹ق درگذشت.
تاریخ ولادت
نهروانی آشکارا بیان نشده؛ اما در برخی منابع آمده وی پس از عمری طولانی در صدسالگی از
دنیا رفت.
با توجه به این مطلب و سال درگذشت وی باید ولادت وی در حدود ۲۲۰ هجری بوده باشد. بر پایه گزارش
ابن معتزّ، وی اهل یکی از روستاهای
نهروان در
عراق بود و نسبتش به همین سبب است.
گفته شده پدرش
علی بن احمد در پل بَردَان، دهی در نزدیکی
بغداد به یونجه فروشی اشتغال داشت.
او از شاعران نیکو سرا و نامدار روزگار خود بود و از ندیمان خلیفه معتضد عباسی (۲۷۹ ـ ۲۸۹ق) به شمار می‌رفت و نزد وی از احترام و جایگاه خاصی برخوردار بود و افزون بر آنکه خود شعر می‌سرود، راوی اشعار دیگران بود.
وی قصیده مشهوری در رثای گربه خود دارد که
ابن خلکان در این باره می‌نویسد: نهروانی با از دست دادن گربه خود که به خانه همسایه دستبرد زده و جوجه کبوترهایش را خورده و همسایه، آن را کشته بود، اشعاری در مرگ گربه‌اش سرود. گرچه گفته شده شاعر، اشعار را درباره عبدالله بن معتز که به دست خلیفه مقتدر (۲۹۵ ـ ۳۲۰ق) به قتل رسید، سرود و شاعر از بیم خلیفه، آن را به گربه خود نسبت داد؛ چه اینکه میان نهروانی و ابن معتز رابطه و دوستی استواری بوده است.
ابن معتز اشعار او را ستوده و او را نابینا معرفی کرده است.
حسن نهروانی قرائت را نزد ابوعمر دوری فرا گرفت.
او حدیث را از افرادی همچون
حمید بن مسعده بصری،
نصر بن علی جهضمی و
محمد بن اسماعیل حسّانی آموخت.
از شاگردان
ابن علّاف نیز می‌توان به افرادی همانند ابوالفرج بن شنبوذی، احمد بن نصر شذایی و احمد بن عبدالرحمان ولی اشاره کرد.
مجموعه اشعار
نهروانی، ۴۰۰ ورقه بوده که یکی از بستگانش آن را گردآوری کرده است.
ابن علّاف در ۳۱۸ یا ۳۱۹ هجری از دنیا رفت.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «حسن ـ نهروانی»، ج ۲، ص ۱۸۱.
