حوزه علمیه نجف
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نجف اشرف تا قبل از
شهادت امیر المؤمنین علی(علیه السلام) سرزمینی معروف نبود و شرافت آن از
مولود کعبه است که پس از شهادتش در آن سرزمین آرمید و سیل عشاق را به سوی خود جلب کرد.
این شهر قبل از هجرت
شیخ طوسی، سرزمینی بود که برخی از
علویان و
شیعیان خاص
امیر مؤمنان(علیه السلام) را در خود جای داده بود لیکن با هجرت
شیخ طوسی دانشجویان
علوم اسلامی نجف اشرف را به مرکز
شیعه و دانشگاه بزرگ
شیعه امامیه تبدیل کردند و پس از آن هزارن دانشجو و متفکر شیعی در این دانشگاه پرورش یافته به نشر
معارف اهل بیت(علیهم السلام) همت گماردند.
نباید تصور کرد که پیش از
شیخ طوسی دانشمندان شیعی در
نجف اشرف نبوده اند بلکه پیش از وی رجال علم در آن شهر سکونت داشته و به برخی از دانشمندان شیعی اجازه روایت داده اند لیکن نجف از زمانی به عنوان مرکز
فقه شیعی و
علوم آل البیت(علیهم السلام) درآمد که
شیخ طوسی به آن شهر
هجرت کرد و با دانشمندان حاضر در مکتب درس خویش حوزه علمیه نجف اشرف را بنانهاد.
نخستین دوره از حوزه علمیه نجف اشرف با هجرت
شیخ طوسی از
بغداد به
نجف آغاز می گردد و تا قرن ششم هجری ادامه می یابد.
شیخ الطائفه پس از ۲۲ سال
مرجعیت در
بغداد به
نجف اشرف هجرت کرد و پس از گذشت ۱۲ سال به دیار باقی شتافت.
شیخ طوسی از جمله دانشمندان شیعی است که به
علوم نقلی و
علوم عقلی احاطه کامل داشته و تالیفاتی در هر یک از موضوعات و
علوم اسلامی به رشته تحریر درآورده است.
هجرت
شیخ طوسی به
نجف اشرف موجب گشته تا دهها دانشمند شیعی در این حوزه گرد آیند و صدها دانش پژوه به تحقیق و تالیف پردازند و از محضر دانشمندان بهره برند و همین امر به بنیان گذاری حوزه علمیه نجف اشرف انجامید حوزه ای که با برخورداری از بزرگان علم و عمل دانشکده های مختلف خود را در این دانشگاه بزرگ شیعی تاسیس نمود و به
علوم اسلامی در
فقه و
کلام و
تفسیر و
حدیث پرداخت.
پس از رحلت
شیخ طوسی به سال ۴۶۰ هجری فرزندش «
شیخ ابو علی طوسی » - زنده در سال ۵۱۵ هجری -
مرجعیت شیعه را عهده دار گردید و ابو نصر محمد بن ابی علی الحسن بن ابی جعفر محمد بن الحسن الطوسی » فرزند ابوعلی پس از پدرش حوزه ای را که جدش دایر کرده بود اداره نمود.
در این دوره که از قرن ششم تا نهم هجری به طول انجامیده
حوزه علمیه کربلا از تحرک بیشتری برخودار بوده است و دانشمندانی چون «
ابو العباس احمد بن علی نجاشی » «
عماد الدین ابی حمزه طوسی » «
سید فخار موسوی حائری » «
رضی الدین علی بن طاووس » «
شمس الدین محمد بن مکی » (
شهید اول) «
ابن خازن حائری » و «
ابن فهد حلی » در آن به تربیت دانشجویان
علوم دینی مشغول بوده اند از این رو حوزه علمیه نجف در آن برهه از رونق چندانی برخودار نبود چه آنکه اغلب رجال علم در
حوزه کربلا سکنی گزیدند برخی علت رکود علمی این دوره را به سبب تحرک
حوزه حله در این عصر دانسته اند و بیوتات علمیه
آل ادریس،
آل شیخ ورام،
آل فهد،
آل طاووس و ... را دلیل گفتار خویش ساخته اند.
دوره سوم حوزه علمیه نجف اشرف از قرن نهم هجری آغاز می گردد و تا قرن یازدهم هجری ادامه می یابد. پس از این دوره که عصر حضور فقهای اصولی است، علمای اخباری در این مرکز فعالیت بیشتری داشته اند.
جمال الدین و شرف المعتمدین ابوعبد الله مقداد بن عبد الله بن محمد بن حسین بن محمد سیوری حلی اسد غروی، معروف به «
فاضل مقداد» از فقهای
شیعه و دانشمندان بزرگ این دوره است که روستای «سیور» حله متولد گردیده و از شاگردان
شهید اول است وی نه تنها در
فقه دانشمندی برجسته است بلکه متکلمی ورزیده به حساب می آید.
وی با نگارش شروحی بر آثار استادش مکتب
شهید اول را بارورتر ساخت و حوزه
فقه استدلالی را وسعت بخشید و با تالیف کتابی در فقه القرآن مبانی قرآنی فقه شیعی را بیان داشت و پس از آن با دیگر نگاشتهای خود منزلت تفکر شیعی و بینش وی در
اصول اعتقادات و
فروع احکام را روشن ساخت.
این دوره از اوایل قرن یازدهم شروع شد و تا آخر آن امتداد داشت و با اخباریانی اختصاص یافت که در حوزه علمیه نجف به فعالیت علمی اشتغال داشتند در این عصر رکود علمی مباحث اصولی مشهود است تا اینکه
وحید بهبهانی از
ایران به
کربلا و
نجف آمد و با مباحث علمی پایه های منطق
اجتهاد را تقویت کرد.
از جمله عللی که باعث شد
مکتب اخباری بر
مکتب اصولی چیره گردد و تا پیش از
وحید بهبهانی در حوزه نجف اشرف رشد یابد انتقال زعمای
مکتب اصولی به
حوزه علمیه کربلا ذکر شده است که خالی از اشکال نمی باشد.
این دوره که از قرن دوازدهم تا قرن پانزدهم هجری را شامل می گردد از پر تکاپوترین دوره های حوزه علمیه نجف اشرف به شمار می رود.
شروع دوره پنجم حوزه نجف با هجرت
وحید بهبهانی و شاگردان وی آغاز می گردد «
سید محمد مهدی بحر العلوم » (۱۱۵۵/۱۱۵۴ - ۱۲۱۲)از شاگردان
وحید بهبهانی و
شیخ یوسف بحرانی است که پس از استاد کل زعامت
شیعیان و دیریت حوزه علمیه نجف را بر عهده گرفت و آن در حالی بود که هنوز سنش از ۳۰ سال تجاوز نکرده بود. بحر العلوم از دانشمندان فرزانه ای است که مقامات معنوی و سیر و سلوکی را به نحو نیکو طی کرده و مورد احترام
علمای شیعه بوده است و تالی معصوم به شمار می رود کرامات زیادی از او نقل شده است و گویند
شیخ جعفر کاشف الغطا دانشمند معاصر وی با
تحت الحنک عمامه خویش غبار نعلین او را پاک می کرد.
پایگاه حوزه نت
