حکم چشم‌چرانی (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قرآن کریم آیاتی از خود را به نکوهش چشم چرانی و
نهی از آن اختصاص داده است.
چشم چرانی و خیره شدن به نامحرم
حرام است.
"قل للمؤمنین یغضوا من ابصـرهم... • وقل للمؤمنـت یغضضن من ابصـرهن..
به مؤمنان بگو چشمهای خود را (از نگاه به
نامحرمان ) فروگیرند• و به زنان با
ایمان بگو چشمهای خود را (از نگاه هوس آلود) فروگیرند... "
در کتاب
کافی در شان نزول نخستین آیه از آیات فوق از
امام باقر علیه السلام چنین نقل شده است که جوانی از
انصار در مسیر خود با زنی روبرو شد- و در آن روز زنان
مقنعه خود را در پشت گوشها قرار می‌دادند- (و طبعا گردن و مقداری از سینه آنها نمایان می‌شد) چهره آن زن نظر آن جوان را به خود جلب کرد و چشم خود را به او دوخت هنگامی که زن گذشت
جوان هم چنان با چشمان خود او را بدرقه می‌کرد در حالی که راه خود را ادامه می‌داد تا اینکه وارد کوچه تنگی شد و باز هم چنان به پشت سر خود نگاه می‌کرد ناگهان صورتش به دیوار خورد و تیزی
استخوان یا قطعه شیشه‌ای که در دیوار بود صورتش را شکافت! هنگامی که زن گذشت جوان به خود آمد و دید خون از صورتش جاری است و به لباس و سینه اش ریخته! (سخت ناراحت شد) با خود گفت به خدا
سوگند من خدمت
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله می‌روم و این ماجرا را بازگو می‌کنم، هنگامی که چشم رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله به او افتاد فرمود چه شده است؟
و جوان ماجرا را نقل کرد، در این هنگام
جبرئیل، پیک
وحی خدا نازل شد و آیه فوق را آورد
پیش از این هم گفته‌ایم که این سوره در حقیقت سوره عفت و پاکدامنی و پاکسازی از انحرافات جنسی است، و بحثهای مختلف آن از این نظر
انسجام روشنی دارد، آیات مورد بحث که احکام نگاه کردن و چشم چرانی و
حجاب را بیان می‌دارد نیز کاملا به این امر مربوط است و نیز ارتباط این بحث با بحثهای مربوط به اتهامات ناموسی بر کسی مخفی نیست.
نخست می‌گوید: " به مؤمنان بگو چشمهای خود را (از نگاه کردن به زنان
نامحرم و آنچه نظر افکندن بر آن حرام است) فرو گیرند، و دامان خود را حفظ کنند" (قل للمؤمنین یغضوا من ابصارهم و یحفظوا فروجهم).
" یغضوا" از ماده" غض" (بر وزن خز) در اصل به معنی کم کردن و نقصان است و در بسیاری از موارد در کوتاه کردن
صدا یا کم کردن نگاه گفته می‌شود، بنا بر این آیه نمی‌گوید مؤمنان باید چشمهاشان را فرو بندند، بلکه می‌گوید باید نگاه خود را کم و کوتاه کنند، و این تعبیر لطیفی است به این منظور که اگر انسان به راستی هنگامی که با زن نامحرمی روبرو می‌شود بخواهد چشم خود را به کلی ببندد ادامه راه رفتن و مانند آن برای او ممکن نیست، اما اگر نگاه را از
صورت و اندام او بر گیرد و چشم خود را پائین اندازد گویی از نگاه خویش کاسته است و آن صحنه‌ای را که ممنوع است از منطقه دید خود به کلی حذف کرده.
قابل توجه اینکه قرآن نمی‌گوید از چه چیز چشمان خود را فرو گیرند (و به اصطلاح متعلق آن فعل را حذف کرده) تا دلیل بر عموم باشد، یعنی از مشاهده تمام آنچه نگاه به آنها
حرام است چشم برگیرند.
اما با توجه به سیاق آیات مخصوصا آیه بعد که سخن از مساله
حجاب به میان آمده به خوبی روشن می‌شود که منظور نگاه نکردن به زنان نامحرم است، شان نزولی را که در بالا آوردیم نیز این مطلب را تایید می‌کند.
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله « حکم چشم‌چرانی»
