• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

خبط (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف




خَبْط (به فتح خاء وسکون باء) از واژگان نهج البلاغه و به معنی زدن به شدت، رفتن بدون هدايت، ناهموار زدن مثل زدن درخت تا برگش بريزد و امثال آن است. از اين ماده پانزده مورد در نهج البلاغه ذکر شده است.



خَبْط به معنی زدن به شدت، رفتن بدون هدايت، ناهموار زدن مثل زدن درخت تا برگش بريزد و امثال آن است.


آن حضرت به معاویه مى‌نويسد: «مَنْ نَكَبَ عَنْهَا جَارَ عَنِ الْحَقِّ، وَخَبَطَ فِي التِّيهِ، وَغَيَّرَ اللهُ نِعْمَتَهُ» «هر كه از طاعت خدا برگردد از حق منحرف مى‌شود و بدون هدايت در ضلالت مى‌رود و خدا نعمتش را تغيير مى‌دهد.» (شرح‌های نامه: )
به حضرت مجتبی (صلوات‌الله‌علیه) مى‌نويسد: «وَإِنْ أنْتَ لَمْ يَجْتَمِعْ لَكَ مَا تُحِبُّ مِنْ نَفْسِكَ، وَفَرَاغِ نَظَرِكَ وَفِكْرِكَ، فَاعْلَمْ أَنَّكَ إِنَّمَا تَخْبِطُ الْعَشْوَاءَ» «اگر از وصیّت من آنچه از خودت و فراغ فكرت براى تو جمع نشد بدان كه راه مى‌روى مانند راه رفتن شتر ضعيف چشم كه احتمال افتادن و سقوط دارد.» (شرح‌های نامه: ) «ناقه عشوآء» شتر ضعيف چشم را گويند.
به معاويه مى‌نويسد: «أَصْبَحْتَ مِنْهَا كَالْخَائِضِ فِي الدَّهَاسِ، وَالخَابِطِ فِي الدِّيمَاسِ» «تو در اين نوشته‌هايت مانند كسى هستى كه براى راه رفتن به زمين نرم داخل شود و مانند كسی‌ كه در تاريكى بدون هدايت راه رود.» (شرح‌های نامه: ) «دهاس» زمين نرمى است كه راه رفتن در آن مشكل است. «ديماس» به معنى ظلمت و تاريكى است.


از اين ماده پانزده مورد در نهج البلاغه به کار رفته است.


۱. قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۱، ص۳۲۵.    
۲. طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین، ت-الحسینی، ج۴، ص۲۴۴.    
۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۶۲۸، نامه ۳۰.    
۴. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ج۳، ص۴۱-۴۲، نامه ۳۰.    
۵. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۳۹۰، نامه ۳۰.    
۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۶۱۱، نامه ۳۰.    
۷. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۷۷۵.    
۸. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۷۷۶.    
۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین، ج۹، ص۴۵۴.    
۱۰. هاشمی خویی، میرزا حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۹، ص۳۸۰.    
۱۱. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۶، ص۶.    
۱۲. السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۶۳۶، نامه ۳۱.    
۱۳. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ج۳، ص۴۸، نامه ۳۱.    
۱۴. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۳۹۵، نامه ۳۱.    
۱۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۶۱۷، نامه ۳۱.    
۱۶. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۱۹-۲۰.    
۱۷. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۲۰.    
۱۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین، ج۹، ص۵۳۳.    
۱۹. هاشمی خویی، میرزا حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۰، ص۱۳.    
۲۰. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۶، ص۷۰.    
۲۱. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۳، ص۵۵۹.    
۲۲. السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۷۵۱، نامه ۶۵.    
۲۳. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ج۳، ص۱۳۸، نامه ۶۵.    
۲۴. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۴۵۶، نامه ۶۵.    
۲۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۱۳، نامه ۶۵.    
۲۶. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۳۵۵.    
۲۷. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۳۵۶.    
۲۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین، ج۱۱، ص۲۹۹.    
۲۹. هاشمی خویی، میرزا حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۰، ص۳۸۲.    
۳۰. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۲، ص۲۴۵.    
۳۱. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۲، ص۲۳۳.    



قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «خبط»، ج۱، ص۳۲۵.    






جعبه ابزار