خبط (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خَبْط (به فتح خاء وسکون باء) از
واژگان نهج البلاغه و به معنی زدن به شدت، رفتن بدون هدايت، ناهموار زدن مثل زدن درخت تا برگش بريزد و امثال آن است. از اين ماده پانزده مورد در
نهج البلاغه ذکر شده است.
خَبْط به معنی زدن به شدت، رفتن بدون هدايت، ناهموار زدن مثل زدن درخت تا برگش بريزد و امثال آن است.
آن حضرت به
معاویه مى‌نويسد:
«مَنْ نَكَبَ عَنْهَا جَارَ عَنِ الْحَقِّ، وَخَبَطَ فِي التِّيهِ، وَغَيَّرَ اللهُ نِعْمَتَهُ» «هر كه از طاعت
خدا برگردد از
حق منحرف مى‌شود و بدون هدايت در
ضلالت مى‌رود و خدا نعمتش را تغيير مى‌دهد.»
(شرح‌های نامه:
)
به
حضرت مجتبی (صلوات‌الله‌علیه) مى‌نويسد:
«وَإِنْ أنْتَ لَمْ يَجْتَمِعْ لَكَ مَا تُحِبُّ مِنْ نَفْسِكَ، وَفَرَاغِ نَظَرِكَ وَفِكْرِكَ، فَاعْلَمْ أَنَّكَ إِنَّمَا تَخْبِطُ الْعَشْوَاءَ» «اگر از
وصیّت من آنچه از خودت و فراغ فكرت براى تو جمع نشد بدان كه راه مى‌روى مانند راه رفتن شتر ضعيف چشم كه احتمال افتادن و
سقوط دارد.»
(شرح‌های نامه:
) «ناقه عشوآء» شتر ضعيف چشم را گويند.
به معاويه مى‌نويسد:
«أَصْبَحْتَ مِنْهَا كَالْخَائِضِ فِي الدَّهَاسِ، وَالخَابِطِ فِي الدِّيمَاسِ» «تو در اين نوشته‌هايت مانند كسى هستى كه براى راه رفتن به زمين نرم داخل شود و مانند كسی كه در تاريكى بدون هدايت راه رود.»
(شرح‌های نامه:
) «دهاس» زمين نرمى است كه راه رفتن در آن مشكل است.
«ديماس» به معنى ظلمت و تاريكى است.
از اين ماده پانزده مورد در نهج البلاغه به کار رفته است.
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «خبط»، ج۱، ص۳۲۵.
