دخل (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
دخول از اصطلاحات بکار رفته در
قرآن کریم به معنای داخل شدن و ضدّ
خروج است. این کله به صورت‌های «مدخل»،«دخل (به فتح دال و خاء)»،«ادخال» و ... در
آیات قرآن آمده است.
اگر گویند: چرا آن را ورود ترجمه نکردیم؟ گوئیم: ورود با دخول فرق دارد.
و آن در زمان و مکان و اعمال بکار می‌رود، نحو «وَ مَنْ دَخَلَهُ کانَ آمِناً»
«وَ دَخَلَ مَعَهُ السِّجْنَ فَتَیانِ».
و نحو «وَ لَمَّا یَدْخُلِ الْاِیمانُ فِی قُلُوبِکُمْ»
«وَ رَاَیْتَ النَّاسَ یَدْخُلُونَ فِی دِینِ اللَّهِ اَفْواجاً»
«یا اَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا ادْخُلُوا فِی السِّلْمِ کَافَّةً»
و نیز گفته میشود: بسنّ شصت مثلا داخل شدم. و ماه یا سال فلان داخل شد.
«مِنْ نِسائِکُمُ اللَّاتِی دَخَلْتُمْ بِهِنَ»
دخول در این آیه و نظیر آن کنایه از
مقاربت است.
مدخل (بضمّ میم و فتح خاء) مصدر است از باب افعال گفته میشود: «اَدْخَلَهُ اِدْخَالًا و مُدْخَلًا» و نیز اسم مکان است به معنی محل دخول
طبرسی در ذیل آیه ۵۹
حج فرموده
مصدر و اسم مکان بودن هر دو صحیح است و مدخل بفتح میم مصدر ثلاثی است و نیز
اسم مکان از ثلاثی است.
«وَ قُلْ رَبِ اَدْخِلْنِی مُدْخَلَ صِدْقٍ وَ اَخْرِجْنِی مُخْرَجَ صِدْقٍ وَ اجْعَلْ لِی مِنْ لَدُنْکَ سُلْطاناً نَصِیراً»
مدخل و مخرج هر دو مصدراند یعنی خدایا مرا داخل کن دخول راست و خارج کن خروج راست و از جانب خویش مرا تسلط یاری دهنده عطا فرما.
شاید مراد آن است که توفیق ده به هر کاری از روی صدق و راستی وارد شوم و براستی و بهره خارج گردم.
در آیه «اِنْ تَجْتَنِبُوا کَبائِرَ ما تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُکَفِّرْ عَنْکُمْ سَیِّئاتِکُمْ وَ نُدْخِلْکُمْ مُدْخَلًا کَرِیماً» ظاهرا اسم مکان و مراد از آن شاید
بهشت و شاید اعمّ باشد یعنی اگر از گناهان بزرگ که نهی شده‌اید اجتناب کنید شما را بجای محترم و دلپسندی داخل می‌کنیم.
ادّخال از باب افتعال وارد شدن به زور و تلاش است.
«لَوْ یَجِدُونَ مَلْجَاً اَوْ مَغاراتٍ اَوْ مُدَّخَلًا لَوَلَّوْا اِلَیْهِ وَ هُمْ یَجْمَحُونَ؛
اگر پناهگاهی یا غارهائی یا راه فراری پیدا می‌کردند به سرعت بدان روی می‌کردند. به نظر می‌آید که مراد از مدخل راه فرار باشد که شخص به آن داخل شده و فرار می‌کند. طبرسی نیز قریب به آن گفته است.
دخل (بر وزن فرس) کنایه از
فساد و عداوت نهانی است
فسادی که به
عقل و
بدن داخل میشود، حیله و
مکر چیزی که از روی فساد و تباهی داخل شود و گفته شده دغل و مکر است.
وَ لا تَتَّخِذُوا اَیْمانَکُمْ دَخَلًا بَیْنَکُمْ
یعنی سوگندهای خویش را مایه فساد و فریب در میان خود قرار ندهید این کلمه فقط دو بار در قرآن یافته است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «دخول»، ج۲، ص۳۳۲.
