دعا برای دیگران (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قرآن کریم به مطلوبیت سهیم کردن دیگران در
دعا اشاره دارد.
در جایی جای قرآن کریم که ذکر داستانهای مختلف است مطلوبیت سهیم کردن دیگران در
دعا به خوبی قابل مشاهد است که به چندین نمونه از آن اشاره می‌کنیم:
«و اذ قال ابرهیم رب اجعل هـذا بلدا ءامنـا و ارزق اهله من الثمرت من ءامن منهم بالله و الیوم الاخر قال و من کفر فامتعه قلیلا ثم اضطره الی عذاب النار و بئس المصیر؛
و چون
ابراهیم گفت پروردگارا این (سرزمین) را شهری امن گردان و مردمش را هر کس از آنان که به
خدا و روز بازپسین
ایمان بیاورد از فرآورده‌ها روزی بخش فرمود و (لی) هر کس
کفر بورزد اندکی برخوردارش می‌کنم سپس او را با خواری به سوی
عذاب آتش (
دوزخ) می‌کشانم و چه بد سرانجامی است.»
در این
آیه ابراهیم دو درخواست مهم از پروردگار برای ساکنان این
سرزمین مقدس می‌کند
قرآن می‌گوید: " به خاطر بیاورید هنگامی که ابراهیم عرض کرد پروردگارا این سرزمین را شهر امنی قرار ده" (و اذ قال ابراهیم رب اجعل هذا بلدا آمنا).
این دعای ابراهیم به اجابت رسید،
خدا این سرزمین مقدس را یک کانون
امن و
امان قرار داد، و امنیتی از نظر ظاهر و باطن به آن بخشید.
دومین تقاضایش این است که: " اهل این سرزمین را- آنها که به خدا و روز بازپسین ایمان آورده‌اند- از ثمرات گوناگون روزی ببخش" (و ارزق اهله من الثمرات من آمن منهم بالله و الیوم الآخر).
جالب اینکه ابراهیم نخست تقاضای"
امنیت " و سپس درخواست" مواهب اقتصادی" می‌کند، و این خود اشاره‌ای است به این حقیقت که تا امنیت در شهر یا کشوری حکمفرما نباشد فراهم کردن یک اقتصاد سالم ممکن نیست!.
در اینکه منظور از ثمرات چیست؟ مفسران گفتگوها دارند، ولی ظاهرا ثمرات یک معنی وسیع دارد که هر گونه
نعمت مادی، اعم از میوه‌ها و مواد دیگر غذایی، و نعمتهای معنوی را شامل می‌شود، در حدیثی از
امام صادق علیه‌السّلام می‌خوانیم که فرمود: هی ثمرات القلوب: " منظور میوه دلها است"! اشاره به اینکه خداوند
محبت و علاقه مردم را به مردم این سرزمین جلب می‌کند.
این نکته نیز قابل توجه است که ابراهیم این تقاضا را تنها برای مؤمنان به
توحید و
روز جزا می‌کند، شاید به خاطر اینکه از جمله لا ینال عهدی الظالمین در آیات گذشته به این حقیقت پی برده بود که گروهی از نسلهای آینده او، راه
شرک و ظلم و ستم می‌پویند، و او در اینجا ادب را رعایت کرد و آنها را از دعای خود استثنا نمود.
نیز؛
« ربنا واجعلنا مسلمین لک ومن ذریتنا امة مسلمة لک وارنا مناسکنا وتب علینآ انک انت التواب الرحیم؛
پروردگارا ما را تسلیم (فرمان) خود قرار ده و از
نسل ما امتی فرمانبردار خود (پدید آر) و آداب دینی ما را به ما نشان ده و بر ما ببخشای که تویی
توبه پذیر مهربان.» ؛
«
پروردگارا در میان آنان فرستاده‌ای از خودشان برانگیز تا آیات تو را بر آنان بخواند و
کتاب و
حکمت به آنان بیاموزد و پاکیزه شان کند زیرا که تو خود شکست ناپذیر حکیمی.» ؛
«ومنهم من یقول ربنا آتنا فی الدنیا حسنة وفی الآخرة حسنة وقنا عذاب النار؛
و برخی از آنان می‌گویند پروردگارا در این
دنیا به ما نیکی و در
آخرت (نیز) نیکی عطا کن و ما را از عذاب آتش (دور) نگه دار.» ؛
«و لما برزوا لجالوت و جنوده قالوا ربنا افرغ علینا صبرا و ثبت اقدامنا و انصرنا علی القوم الکافرین؛
و هنگامی که با
جالوت و سپاهیانش روبرو شدند گفتند پروردگارا بر (دلهای) ما شکیبایی فرو ریز و گامهای ما را استوار دار و ما را بر گروه کافران پیروز فرمای.» ؛
«لا یکلف الله نفسا الا وسعها لها ما کسبت وعلیها ما اکتسبت ربنا لا تؤاخذنا ان نسینا او اخطانا ربنا ولا تحمل علینا اصرا کما حملته علی الذین من قبلنا ربنا ولا تحملنا ما لا طاقة لنا به واعف عنا واغفر لنا وارحمنآ انت مولانا فانصرنا علی القوم الکافرین؛
خداوند هیچ کس را جز به قدر توانایی اش
تکلیف نمی‌کند. آنچه (از خوبی) به دست آورده به سود او، و آنچه (از بدی) به دست آورده به زیان اوست. پروردگارا، اگر فراموش کردیم یا به خطا رفتیم بر ما مگیر، پروردگارا، هیچ بار گرانی بر (دوش) ما مگذار؛ همچنانکه بر (دوش) کسانی که پیش از ما بودند نهادی. پروردگارا، و آنچه تاب آن نداریم بر ما تحمیل مکن؛ و از ما درگذر؛ و ما را ببخشای و بر ما رحمت آور؛ سرور ما تویی؛ پس ما را بر گروه کافران پیروز کن.» ؛
«ربنا لا تزغ قلوبنا بعد اذ هدیتنا وهب لنا من لدنک رحمة انک انت الوهاب؛
(می‌گویند) پروردگارا پس از آنکه ما را
هدایت کردی دلهایمان را دستخوش انحراف مگردان و از جانب خود رحمتی بر ما ارزانی دار که تو خود بخشایشگری.» ؛
«الذین یقولون ربنا اننا آمنا فاغفر لنا ذنوبنا وقنا عذاب النار؛
همان کسانی که می‌گویند پروردگارا ما
ایمان آوردیم پس گناهان ما را بر ما ببخش و ما را از
عذاب آتش نگاه دار.» ؛
«ربنا آمنا بما انزلت واتبعنا الرسول فاکتبنا مع الشاهدین؛
پروردگارا به آنچه نازل کردی گرویدیم و فرستاده (ات) را پیروی کردیم پس ما را در زمره
گواهان بنویس.» ؛
«وما کان قولهم الا ان قالوا ربنا اغفر لنا ذنوبنا واسرافنا فی امرنا وثبت اقدامنا وانصرنا علی القوم الکافرین؛
و سخن آنان جز این نبود که گفتند پروردگارا گناهان ما و زیاده روی ما در کارمان را بر ما ببخش و گامهای ما را استوار دار و ما را بر گروه کافران یاری ده.» ؛
«ربنا اننا سمعنا منادیا ینادی للایمان ان آمنوا بربکم فآمنا ربنا فاغفر لنا ذنوبنا وکفر عنا سیئاتنا وتوفنا مع الابرار؛
پروردگارا ما شنیدیم که دعوتگری به
ایمان فرا می‌خواند که به پروردگار خود ایمان آورید پس ایمان آوردیم پروردگارا گناهان ما را بیامرز و بدیهای ما را بزدای و ما را در زمره نیکان بمیران.» ؛
«ربنا وآتنا ما وعدتنا علی رسلک ولا تخزنا یوم القیامة انک لا تخلف المیعاد؛
پروردگارا و آنچه را که به وسیله فرستادگانت به ما
وعده داده‌ای به ما عطا کن و ما را روز
رستاخیز رسوا مگردان زیرا تو وعده ات را خلاف نمی‌کنی.» ؛
«وما لکم لا تقاتلون فی سبیل الله والمستضعفین من الرجال والنساء والولدان الذین یقولون ربنا اخرجنا من هذه القریة الظالم اهلها واجعل لنا من لدنک ولیا واجعل لنا من لدنک نصیرا؛
و چرا شما در راه
خدا (و در راه
نجات) مردان و زنان و کودکان
مستضعف نمی‌جنگید همانان که می‌گویند پروردگارا ما را از این شهری که مردمش ستم پیشه‌اند بیرون ببر و از جانب خود برای ما سرپرستی قرار ده و از نزد خویش یاوری برای ما تعیین فرما.» ؛
«واذا سمعوا ما انزل الی الرسول تری اعینهم تفیض من الدمع مما عرفوا من الحق یقولون ربنا آمنا فاکتبنا مع الشاهدین؛
و چون آنچه را به سوی این
پیامبر نازل شده بشنوند می‌بینی بر اثر آن حقیقتی که شناخته‌اند اشک از چشمهایشان سرازیر می‌شود می‌گویند پروردگارا ما ایمان آورده‌ایم پس ما را در زمره گواهان بنویس.» ؛
«وما تنقم منا الا ان آمنا بآیات ربنا لما جاءتنا ربنا افرغ علینا صبرا وتوفنا مسلمین؛
و تو جز برای این ما را به کیفر نمی‌رسانی که ما به معجزات پروردگارمان وقتی برای ما آمد
ایمان آوردیم پروردگارا بر ما شکیبایی فرو ریز و ما را
مسلمان بمیران.» ؛
«قال رب اغفر لی ولاخی وادخلنا فی رحمتک وانت ارحم الراحمین؛
(
موسی) گفت پروردگارا من و برادرم را بیامرز و ما را در (پناه) رحمت خود درآور و تو مهربانترین مهربانانی.» ؛
«فقالوا علی الله توکلنا ربنا لا تجعلنا فتنة للقوم الظالمین؛
پس گفتند بر
خدا توکل کردیم پروردگارا ما را برای قوم ستمگر (وسیله) آزمایش قرار مده.» ؛
«ونجنا برحمتک من القوم الکافرین؛
و ما را به رحمت خویش از گروه کافران نجات ده.» ؛
«ربنا اغفر لی ولوالدی وللمؤمنین یوم یقوم الحساب؛
پروردگارا روزی که حساب برپا می‌شود بر من و پدر و مادرم و بر مؤمنان ببخشای.» ؛
«انظر کیف فضلنا بعضهم علی بعض وللآخرة اکبر درجات واکبر تفضیلا
ببین چگونه بعضی از آنان را بر بعضی دیگر برتری داده‌ایم و قطعا درجات
آخرت و برتری آن بزرگتر و بیشتر است.» ؛
«اذ اوی الفتیة الی الکهف فقالوا ربنا آتنا من لدنک رحمة وهیئ لنا من امرنا رشدا؛
آنگاه که جوانان به سوی غار پناه جستند و گفتند پروردگار ما از جانب خود به ما رحمتی بخش و کار ما را برای ما به سامان رسان.» ؛
«انه کان فریق من عبادی یقولون ربنا آمنا فاغفر لنا وارحمنا وانت خیر الراحمین؛
در حقیقت دسته‌ای از بندگان من بودند که می‌گفتند پروردگارا
ایمان آوردیم بر ما ببخشای و به ما رحم کن (که) تو بهترین مهربانی.» ؛
«والذین یقولون ربنا اصرف عنا عذاب جهنم ان عذابها کان غراما؛
و کسانی‌اند که می‌گویند پروردگارا عذاب
جهنم را از ما بازگردان که عذابش سخت و دایمی است.» ؛
«والذین یقولون ربنا هب لنا من ازواجنا وذریاتنا قرة اعین واجعلنا للمتقین اماما
و کسانی‌اند که می‌گویند پروردگارا به ما از همسران و فرزندانمان آن ده که مایه روشنی چشمان (ما) باشد و ما را پیشوای پرهیزگاران گردان.» ؛
«واغفر لابی انه کان من الضالین؛
و بر پدرم ببخشای که او از گمراهان بود.» ؛
«رب نجنی و اهلی مما یعملون؛
پروردگارا مرا و کسان مرا از آنچه انجام می‌دهند رهایی بخش»؛
«الذین یحملون العرش ومن حوله یسبحون بحمد ربهم ویؤمنون به ویستغفرون للذین آمنوا ربنا وسعت کل شیء رحمة وعلما فاغفر للذین تابوا واتبعوا سبیلک وقهم عذاب الجحیم؛
کسانی که
عرش (
خدا) را
حمل می‌کنند و آنها که پیرامون آنند به سپاس پروردگارشان
تسبیح می‌گویند و به او
ایمان دارند و برای کسانی که گرویده‌اند طلب
آمرزش می‌کنند پروردگارا
رحمت و دانش (تو بر) هر چیز احاطه دارد کسانی را که
توبه کرده و راه تو را دنبال کرده‌اند ببخش و آنها را از
عذاب آتش نگاه دار.» ؛
«ربنا وادخلهم جنات عدن التی وعدتهم ومن صلح من آبائهم وازواجهم وذریاتهم انک انت العزیز الحکیم؛
پروردگارا آنان را در باغهای جاوید که وعده شان داده‌ای با هر که از پدران و همسران و فرزندانشان که به
صلاح آمده‌اند داخل کن زیرا تو خود ارجمند و حکیمی.» ؛
«والذین جاؤوا من بعدهم یقولون ربنا اغفر لنا ولاخواننا الذین سبقونا بالایمان ولا تجعل فی قلوبنا غلا للذین آمنوا ربنا انک رؤوف رحیم؛
و (نیز) کسانی که بعد از آنان (
مهاجران و
انصار) آمده‌اند (و) می‌گویند پروردگارا بر ما و بر آن برادرانمان که در
ایمان آوردن بر ما پیشی گرفتند ببخشای و در دلهایمان نسبت به کسانی که ایمان آورده‌اند (هیچ گونه) کینه‌ای مگذار پروردگارا راستی که تو رئوف و مهربانی.»؛
«رب اغفر لی و لوالدی و لمن دخل بیتی مؤمنا وللمؤمنین والمؤمنات و لا تزد الظالمین الا تبارا؛
پروردگارا بر من و پدر و مادرم و هر مؤمنی که در سرایم درآید و بر مردان و زنان با ایمان ببخشای و جز بر هلاکت ستمگران میفزای.»
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «دعا برای دیگران». /plt;/ref
