دعوت اصحاب ایکه به تقوا (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حضرت
شعیب علیه‌السلام اصحاب ایکه را دلسوزانه
دعوت به
تقوا و دوری از
گناه می‌کرد.
شعیب علیه‌السّلام از
اصحاب ایکه به
تقوا و دوری از
گناه دعوت می‌کرد:
«کذب اصحـب لـیکة... • اذ قال لهم شعیب الا تتقون• فاتقوا الله واطیعون• واتقوا الذی خلقکم...؛
اصحاب ایکه (شهری نزدیک
مدین) رسولان (
خدا) را
تکذیب کردند، • هنگامی که شعیب به آنها گفت: «آیا تقوا پیشه نمی‌کنید؟!• ... • پس تقوای الهی پیشه کنید و مرا
اطاعت نمایید! • ...• و از (نافرمانی) کسی که شما و اقوام پیشین را آفرید بپرهیزید!»
این
آیات داستان
پیامبر بزرگ
خدا شعیب و قوم سرکش او است. این پیامبر در سرزمین مدین (شهری در جنوب شامات) و ایکه (بر وزن لیله) (آبادی معروفی نزدیک مدین) زندگی داشت. آیه ۷۹
سوره حجر گواه بر این است که سرزمین ایکه در مسیر
راه مردم
حجاز به سوی
شام بوده است.
نخست می‌گوید: اصحاب ایکه رسولان خدا را تکذیب کردند (کذب اصحاب الایکة المرسلین). نه تنها شعیب پیامبری که مبعوث بر آنها بود مورد تکذیب آنها قرار گرفت که دیگر پیامبران هم از نظر
وحدت دعوت، مورد تکذیب آنان بودند، و یا اصولا هیچ مذهبی از
مذاهب آسمانی را پذیرا نشده بودند. ایکه در اصل به معنی محلی است که درختان در هم پیچیده دارد که در فارسی از آن به بیشه تعبیر می‌کنیم، سرزمینی که نزدیک مدین قرار داشت به خاطر داشتن
آب و
درختان زیاد ایکه نام گرفت، قرائن نشان می‌دهد که آنها زندگی مرفه، و
ثروت فراوان داشتند، و شاید به همین دلیل غرق
غرور و
غفلت بودند! سپس به شرح این اجمال پرداخته، می‌گوید: هنگامی که شعیب به آنها گفت: آیا تقوا را پیشه نمی‌کنید؟ (اذ قال لهم شعیب ا لا تتقون). در
حقیقت دعوت شعیب از همان نقطه شروع شد که سایر
پیامبران می‌کردند دعوت به تقوی و پرهیزگاری که ریشه و خمیر مایه همه برنامه‌های اصلاحی و دگرگونی‌های اخلاقی و اجتماعی است.
قابل توجه اینکه در این داستان تعبیر اخوهم که در داستان
صالح و
هود و
نوح و
لوط آمده بود دیده نمی‌شود، شاید به خاطر اینکه شعیب اصلا اهل مدین بود و تنها با مردم آنجا خویشاوندی داشت نه با مردم ایکه لذا در
سوره هود آیه ۸۴
هنگامی که فقط سخن از مدین می‌گوید این تعبیر آمده است: و الی مدین اخاهم شعیبا ولی چون در آیه مورد بحث سخن از اصحاب ایکه است و آنها با شعیب خویشاوندی نداشتند لذا این تعبیر ذکر نشده است. سپس افزود: من برای شما رسول امینی هستم (انی لکم رسول امین). تقوا را پیشه کنید و از خدا بپرهیزید و مرا اطاعت نمائید (که اطاعتم اطاعت او است) (فاتقوا الله و اطیعون). این را نیز بدانید که من در برابر این دعوت از شما اجر و پاداشی نمی‌طلبم تنها اجر و مزد من بر پروردگار عالمیان است" (و ما اسئلکم علیه من اجر ان اجری الا علی رب العالمین).
همان جمله‌های متحد المال و کاملا حساب شده که در آغاز دعوت سایر پیامبران آمده است: دعوت به تقوی، تاکید بر سابقه
امانت در میان مردم، و تاکید بر این مساله که این دعوت الهی تنها انگیزه معنوی دارد و هیچ
چشم داشت مادی از هیچکس در آن نیست، تا بهانه جویان و بدبینان آن را وسیله فرار خود قرار ندهند.
سپس شعیب در آخرین دستورش در این بخش از سخن بار دیگر آنها را به تقوی دعوت می‌کند، و می‌گوید: از خدایی بپرهیزید که شما و اقوام پیشین را آفرید (و اتقوا الذی خلقکم و الجبلة الاولین). شما تنها قوم و جمعیتی نیستید که روی این زمین گام نهاده‌اید، قبل از شما پدرانتان و اقوام دیگر آمدند و رفتند، گذشته آنها، و آینده خویش را فراموش نکنید. جبلة از جبل به معنی
کوه است، به جماعت زیاد که در عظمت همچون کوه‌اند گفته شده، بعضی عدد آن را ده هزار ذکر کرده‌اند.
و نیز به
طبیعت و
فطرت انسان جبلة اطلاق شده چرا که غیر قابل تغییر است همچون کوه که نمی‌توان آن را جابجا کرده. تعبیر فوق ممکن است اشاره به این حقیقت نیز باشد که آنچه من درباره ترک
ظلم و
فساد و ادای
حقوق مردم و رعایت
عدالت گفتم در درون فطرت انسان‌ها از
روز نخست بوده، و من برای احیای فطرت پاک شما آمده‌ام. اما متاسفانه سخنان این پیامبر دلسوز و بیدارگر در آنها مؤثر نیفتاد و پاسخ تلخ و زشت آنها را در برابر این گفتار منطقی در آیات آینده خواهیم دید.
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «اصحاب ايكه».
