ذکر نعمتها در دعا (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
در
قرآن کریم به پسندیده بودن
ذکر نعمتهای الهی، هنگام
دعا و طلب حاجت از
خدا اشاره شده است
خدا وند متعال در سوره
یوسف ابراهیم و
قصص به پسندیده بودن ذکر نعمتهای الهی، هنگام دعا و طلب حاجت از
خدا اشاره فرموده است:
«رب قد ءاتیتنی من الملک و علمتنی من تاویل الاحادیث فاطر السمـوت و الارض انت ولیی فی الدنیا و الاخرة توفنی مسلمـا و الحقنی بالصــلحین؛
پروردگارا تو به من دولت دادی و از تعبیر خوابها به من آموختی‌ای پدیدآورنده آسمانها و زمین تنها تو در دنیا و آخرت مولای منی مرا مسلمان بمیران و مرا به شایستگان ملحق فرما.»
بعد از آنکه
یوسف علیه‌السّلام خدای را ثنا گفت و احسانهای او را در نجاتش از
بلاها و دشواریها برشمرد، خواست تا نعمتهایی را هم که خداوند بخصوص او ارزانی داشته برشمارد در حالی که پیداست آن چنان
محبت الهی در دلش هیجان یافته که بکلی توجهش از غیر خدا قطع شده، در نتیجه یکباره از خطاب و گفتگوی با پدر صرفنظر کرده متوجه
پروردگار خود شده و خدای عز اسمه را مخاطب قرار داده می‌گوید: " پروردگارا این تو بودی که از
سلطنت، سهمی بسزا ارزانیم داشتی، و از تاویل احادیث تعلیمم دادی"
و اینکه گفت: " فاطر السماوات و الارض انت ولیی فی الدنیا و الآخرة" در حقیقت اعراض از گفته قبلی، و ترقی دادن ثنای خداست، و
یوسف علیه‌السّلام در این جمله خواسته است.
بعد از ذکر پاره‌ای از مظاهر روشن و برجسته ولایت الهی، از قبیل رها ساختن از
زندان، آوردن خاندانش از
دشت، دادن
ملک و
سلطنت، و تعلیم
تاویل احادیث، به اصل
ولایت الهی برگشته و این معنا را خاطرنشان سازد که: خداوند
رب عالم است، هم در کوچک و هم در بزرگ، و ولی است، هم در
دنیا و هم در
آخرت.
ولایت او یعنی قائم بودن او بر هر چیز، و بر
ذات و
صفات و
افعال هر چیز، خود ناشی است از اینکه او هر چیزی را ایجاد کرده و از نهان عدم به ظهور وجود آورده، پس او
فاطر و آفریدگار
آسمانها و
زمین است، و بهمین جهت دلهای اولیای او و
مخلصین از بندگانش از راه این
اسم، یعنی اسم فاطر (که به معنای
وجود لذاته خدا، و ایجاد غیر خود است) متوجه او می‌شوند.
هم چنان که
قرآن کریم فرموده: «قالت رسلهم ا فی الله شک فاطر السماوات و الارض" (فرستادگانشان گفتند آیا در خدا شکی هست با اینکه او هستی بخش آسمانها و زمین است»
)
و لذا یوسف هم که یکی از فرستادگان و مخلصین او است در جایی که سخن از
ولایت او به میان می‌آورد می‌گوید: " فاطر السماوات و الارض انت ولیی فی الدنیا و الآخرة" یعنی من در تحت ولایت تامه توام بدون اینکه خودم در آفرینش خود دخالتی داشته باشم و در ذات و صفات و افعالم استقلالی داشته یا برای خود مالک نفع و ضرر، و یا
مرگ و
حیات، و یا نشوری باشم.
طبق
آیه ۳۹
سوره ابراهیم حضرت ابراهیم در موقع دعا به در گاه الهی به نعمتهای الهی اشاره می فرماید:
«الحمد لله الذی وهب لی علی الکبر اسمـعیل و اسحـق ان ربی لسمیع الدعاء؛
سپاس خدای را که با وجود سالخوردگی
اسماعیل و
اسحاق را به من بخشید به راستی پروردگار من شنونده دعاست.»
این جمله به منزله
جمله معترضه است که در وسط دعای آن جناب قرار گرفته است. و باعث گفتن آن در وسط
دعا این بوده که در ضمن خواسته هایش ناگهان به یاد عظمت نعمتی که
خدا به وی ارزانی داشته افتاده که بعد از آنکه همه اسباب عادی فرزنددار شدنش را منتفی نموده بود دو فرزند
صالح چون اسماعیل
و اسحاق به وی داده. و اگر چنین عنایتی به وی فرمود بخاطر استجابت دعایش بود.
ابراهیم علیه‌السّلام در بین دعایش وقتی به یاد این
نعمت می‌افتد ناگهان رشته دعا را رها نموده به
شکر خدا می‌پردازد و خدای را بر
استجابت دعایش
ثنا می‌گوید.
طبق
آیه ۱۷
سوره قصص حضرت ابراهیم در موقع دعا به در گاه الهی به نعمتهای الهی اشاره می فرماید:
«قال رب بما انعمت علی فلن اکون ظهیرا للمجرمین؛
(موسی) گفت پروردگارا به پاس نعمتی که بر من ارزانی داشتی هرگز پشتیبان
مجرمان نخواهم بود.»
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «ذکر نعمتها در دعا».
