ربض (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
رَبْض (به فتح راء و سکون باء) از
واژگان نهج البلاغه به معنای خوابيدن چهارپا، مانند به زمين خوابيدن شتر است. از مشتقات آن که در
نهج البلاغه آمده
مَرْبِض به معنای محل خوابيدن گوسفند و مانند آن است. جمع آن مرابض است و از اين ماده چهار مورد در «نهج البلاغه» ديده مى‌شود.
رَبْض به معنای خوابيدن چهارپا، مانند به زمين خوابيدن شتر است. گويند: «رَبَضَت الدابَّةُ: مثل بركت الابل.»
مَرْبِض به معنای محل خوابيدن گوسفند و مانند آن است و مرابض جمع آن می باشد.
امام (صلوات‌الله‌علیه) در رابطه با هجوم مردم براى
بيعت با آن حضرت فرموده:
«فَما راعَني إلاَّ وَ النّاسُ إليَّ كَعُرْفِ الضَّبُعِ ... حَتَّى لَقَدْ وُ طىءَ الحَسَنانِ وَ شُقَّ عِطْفايَ مُجْتَمِعينَ حَوْلي كَرَبيضَةِ الغَنَمِ» يعنى «بعد از قتل
عثمان مرا به وحشت نيانداخت مگر آنكه مردم مانند موى گردن (يال) كفتار به طرف من گرد آمدند... تا جایي كه
حسن و حسين زير پا ماندند و دو طرف بدن من مجروح گرديد، دور من جمع شده بودند مانند گوسفندانى كه داخل آغل مى‌شوند.»
(شرح‌های خطبه:
)
لفظ «ربيضة الغنم» اضافه صفت بر موصوف است؛ يعنى گروهى از گوسفندان كه داخل آغل مى‌شوند.
آن حضرت درباره
وقت نماز به حاكمان شهرها مى‌نويسد:
«فَصَلّوا بالنّاسِ الظُّهْرَ حَتَّى تَفيءَ الشَّمْسُ مِنْ مَرْبِضِ الْعَنْزِ وَ صَلّوا بِهِمُ الْعَصْرَ وَ الشَّمْسُ بَيْضاءُ حَيَّةٌ فِي عُضْو مِنَ النَّهارِ حِينَ يُسارُ فِيها فَرْسَخانِ» يعنى «با مردم
نماز ظهر را بخوانيد تا وقتى كه برگردد
آفتاب از آغل بزها و
نماز عصر را تا وقتى بخوانيد كه آفتاب سفيد و زنده است و زرد نگشته در وقتى كه مى‌شود در آن دو فرسخ راه رفت.»
(شرح‌های خطبه:
)
به قول
محمد عبده: يعنى تا وقتى كه سايه هر چيز به اندازه خود باشد. (چون برگشت و ميل آفتاب از سايه مربض وقتى صادق است كه سايه ديوار آن به قدر خودش باشد.)
از اين ماده چهار مورد در «نهج البلاغه» ديده مى‌شود.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «ربض»، ج۱، ص۴۲۷-۴۲۸.
