• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ربض (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





رَبْض (به فتح راء و سکون باء) از واژگان نهج البلاغه به معنای خوابيدن چهارپا، مانند به زمين خوابيدن شتر است. از مشتقات آن که در نهج البلاغه آمده مَرْبِض به معنای محل خوابيدن گوسفند و مانند آن است. جمع آن مرابض است و از اين ماده چهار مورد در «نهج البلاغه» ديده مى‌شود.



رَبْض به معنای خوابيدن چهارپا، مانند به زمين خوابيدن شتر است. گويند: «رَبَضَت الدابَّةُ‌: مثل بركت الابل.» مَرْبِض به معنای محل خوابيدن گوسفند و مانند آن است و مرابض جمع آن می باشد.


امام (صلوات‌الله‌علیه) در رابطه با هجوم مردم براى بیعت با آن حضرت فرموده: «فَما راعَني إلاَّ وَ النّاسُ إليَّ كَعُرْفِ الضَّبُعِ ... حَتَّى لَقَدْ وُ طىءَ الحَسَنانِ وَ شُقَّ عِطْفايَ مُجْتَمِعينَ حَوْلي كَرَبيضَةِ الغَنَمِ» يعنى «بعد از قتل عثمان مرا به وحشت نيانداخت مگر آنكه مردم مانند موى گردن (يال) كفتار به طرف من گرد آمدند... تا جایي كه حسن و حسین زير پا ماندند و دو طرف بدن من مجروح گرديد، دور من جمع شده بودند مانند گوسفندانى كه داخل آغل مى‌شوند.» (شرح‌های خطبه: )
لفظ «ربيضة الغنم» اضافه صفت بر موصوف است؛ يعنى گروهى از گوسفندان كه داخل آغل مى‌شوند.
آن حضرت درباره وقت نماز به حاكمان شهرها مى‌نويسد: «فَصَلّوا بالنّاسِ الظُّهْرَ حَتَّى تَفيءَ الشَّمْسُ مِنْ مَرْبِضِ الْعَنْزِ وَ صَلّوا بِهِمُ الْعَصْرَ وَ الشَّمْسُ بَيْضاءُ حَيَّةٌ فِي عُضْو مِنَ النَّهارِ حِينَ يُسارُ فِيها فَرْسَخانِ» يعنى «با مردم نماز ظهر را بخوانيد تا وقتى كه‌ برگردد آفتاب از آغل بزها و نماز عصر را تا وقتى بخوانيد كه آفتاب سفيد و زنده است و زرد نگشته در وقتى كه مى‌شود در آن دو فرسخ راه رفت.» (شرح‌های خطبه: )
به قول محمد عبده: يعنى تا وقتى كه سايه هر چيز به اندازه خود باشد. (چون برگشت و ميل آفتاب از سايه مربض وقتى صادق است كه سايه ديوار آن به قدر خودش باشد.)


از اين ماده چهار مورد در «نهج البلاغه» ديده مى‌شود.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۱، ص۴۲۷.    
۲. طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۴، ص۲۰۶.    
۳. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیه و الشوارد، ج۲، ص۳۳۹.    
۴. السید الشریف الرضی، نهج البلاغه ت الحسون، ص۴۵، خطبه۳.    
۵. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۱، ص۳۱، خطبه۳.    
۶. صبحی صالح، نهج البلاغه، ج۱، ص۴۹، خطبه۳.    
۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۹-۴۰، خطبه۳.    
۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۵۰۴.    
۹. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۵۲۵-۵۲۷.    
۱۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱، ص۳۸۰-۳۸۲.    
۱۱. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۱۰۳-۱۰۴.    
۱۲. ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۲۰۰.    
۱۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغه ت الحسون، ص۶۹۴-۹۶۵، نامه۵۲.    
۱۴. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۳، ص۹۱-۹۲، نامه۵۲.    
۱۵. صبحی صالح، نهج البلاغه، ج۱، ص۴۲۶، نامه۵۲.    
۱۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۶۶۵، نامه۵۲.    
۱۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۲۲۴.    
۱۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۲۲۴-۲۲۵.    
۱۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۰، ص۳۴۴-۳۴۵.    
۲۰. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۲۰، ص۱۵۲-۱۵۷.    
۲۱. ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۷، ص۲۲.    
۲۲. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۳، ص۹۱، نامه۵۲.    
۲۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۴۵، خطبه۳.    
۲۴. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۶۹۴، نامه۵۲.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «ربض»، ج۱، ص۴۲۷-۴۲۸.    






جعبه ابزار