سراقة بن عمرو
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سُراقَة بن عَمرو،
صحابی پیامبر و نخستین فاتح
باب است. از زندگی سراقة بن عمرو آگاهی اندکی وجود دارد. دربارۀ
نَسَب وی نیز اطلاعی نیست.
او ملقب به ذوالنور بود.
در سال ۲۲ هجری،
عمر بن خطّاب او را به فتح باب فرستاد و فرماندهان سپاه او را چنین انتخاب کرد:
عبدالرحمان بن ربیعه باهلی، ملقب به ذوالنور، فرمانده مقدمۀ سپاه؛
حُذَیفة بن اُسَید غِفاری، فرمانده یک پهلوی سپاه، و
بُکَیْر بن عبداللّه لَیثی، فرمانده پهلوی دیگر.
قبل از اعزام سراقة بن عمرو، بکیر در مقابل باب اردو زده بود، به فرمان عمر به سراقة بن عمرو پیوست.
عمر همچنین
حبیب بن مَسْلمه را از جزیره (در شمال
عراق) برای کمک به سراقه به باب فرستاد.
سراقه، پس از گذر از
آذربایجان، با
سپاهیانش وارد باب شد.
در زمان پیشروی سپاه سراقة بن عمرو،
شهرْبَراز یا
شهریار (
حاکم ِ ایرانی باب) با نوشتن
نامه‌ای امان خواست و عبدالرحمان بن ربیعه، فرستادگان
شهر براز را نزد سراقة بن عمروفرستاد.
سراقة بن عمرو امان دادن را مشروط به پرداخت
جزیه یا شرکت در جنگ به همراه سپاهیان خود کرد.
شهر براز با شرکت در
جنگ موافقت کرد و مقرر شد اگر کسی در جنگ شرکت نکند، جزیه بپردازد.
سراقة بن عمرو شرح این اقدام خود را به عمر نوشت. عمر هم کار او را تأیید کرد.
سراقة بن عمرو بعد از
پیروزی و فتح باب، امان‌نامه‌ای برای شَهرْبُراز و اهالی
ارمنستان (ارمینیه) و
ارمنیها نوشت و در آن
جان و
مال و
دین مردم را محترم شمرد و در مقابل، تأکید کرد که اهالی ارمینیه و ابواب بر همان دو شرط (همراهی با
مسلمانان در جنگ یا پرداخت جزیه) پایبند بمانند.
بعد از تقریر متن
مصالحه، سراقة بن عمرو سرداران خود را برای ادامۀ
فتوحات به نواحی کوهستانی اطراف ارمینیه فرستاد:
بکیر بن عبداللّه را به
موقان،
حبیب بن مسلمه را به
تفلیس و
حذیفه بن اسید را به سوی کوه‌نشینان
آلان گسیل کرد.
سلمان بن ربیعه نیز از فرستادگان سراقة بن عمرو بود.
سراقة بن عمرو فتح باب و اعزام سرداران را در نامه‌ای به
عمر اطلاع داد، اما عمر اعزام آن‌ها را بدون ملزومات کافی به نقاط مذکور، با توجه به پهناور بودن آن ناحیه، وجود سپاهی بزرگ در آن‌جا و آماده بودن
ایرانیان، کاری بی‌سرانجام دانست.
به هر روی، به جز بکیر بن عبداللّه، هیچ‌کدام از فرستادگان سراقه در لشکرکشی خود
پیروز نشدند.
کمی پس از آن‌که مردم آن ناحیه
عدالت اسلامی را در رفتار مسلمانان دیدند، سراقة بن عمرو درگذشت و عبدالرحمان بن ربیعه، که سراقه او را به‌جای خود برگزیده بود، در باب برای
مبارزه با
ترکان مستقر شد و عمر نیز او را ابقا کرد.
یاقوت حموی
پاره‌ای از
اشعار سراقه را که پس از فتح باب سروده، نقل کرده است.
(۱) ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، ۱۳۹۹.
(۲) ابن‌اثیر، اسدالغابة فی معرفة الصحابة، چاپ محمدابراهیم بنا، محمداحمد عاشور و محمود عبدالوهاب فاید، بیروت ۱۳۹۰ـ۱۳۹۳/ ۱۹۷۰ـ۱۹۷۳.
(۳) احمد بن علی ابن‌حجر عسقلانی، الاصابة فی تمییز الصحابة، چاپ علی‌محمد بجاوی، بیروت ۱۴۱۲/ ۱۹۹۲.
(۴) یوسف بن محمد ابن‌عبدالبرّ بن عبداللّه بن محمد، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، چاپ علی‌محمد بجاوی، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
(۵) صفدی.
(۶) طبری، تاریخ، بیروت.
(۷) یاقوت حموی.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله « سُراقَة بن عَمرو »، شماره۵۴۸۹.
